Γράφει ο Νίκος Λυγερός*
Η ΑΟΖ δεν είναι απλώς μια οικονομική ζώνη σαν τις άλλες. Η ΑΟΖ είναι αιχμή υψηλής στρατηγικής ενός έθνους που ζει εδώ και αιώνες με τα θεμέλια της θάλασσας. Έτσι η ΑΟΖ λειτουργεί στο πλαίσιο της τοποστρατηγικής που επιτρέπει μια εισαγωγή στη χρονοστρατηγική. Γι' αυτό το λόγο δεν πρέπει να την περιορίζουμε μόνο και μόνο σε οικονομικά δεδομένα, αλλιώς θα λέγαμε το ίδιο για τη θάλασσα σε σχέση με το εμπόριο. Έτσι ο εμπορικός στόλος δεν είναι ένας εθνικός στόλος. Μόνο όταν υπάρχουν δικοί μας με ήθος, η δράση τους μπορεί να έχει μία εθνική απήχηση.
Η ΑΟΖ έχει νόημα ως συνέχεια της θεμελίωσης της ελληνικής επανάστασης που έχει δώσει τόση σημασία στη θάλασσα. Είναι λοιπόν μια μορφή θαλασσοστρατηγικής που εφαρμόζεται με σύγχρονα δεδομένα στο Δίκαιο της Θάλασσας. Δίχως αυτή θα ήταν απλώς μια εμπορική κίνηση, ενώ πρόκειται για μια στρατηγική πράξη που αλλάζει ριζικά τα δεδομένα όχι μόνο για την πατρίδα μας, αλλά για την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ανατολική Μεσόγειο.
Η ΑΟΖ ειδικά του Ελληνισμού δίνει μια άλλη διάσταση στην εξέλιξη των πραγμάτων και στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Δεν πρόκειται λοιπόν σε αυτό το στρατηγικό επίπεδο να αποδεχθούμε την ύπαρξη κατεχομένων που εμποδίζουν όχι μόνο την ανάπτυξη, αλλά την ουσιαστική ανάκαμψη του έθνους μετά από τόσα δεινά που πέρασε.
Φτάνει πια η μίζερη προσέγγιση της γης χωρίς τη θάλασσα. Γιατί η γη του Ελληνισμού είναι η θάλασσα κι όσοι δεν το έχουν καταλάβει αυτό μετά αναρωτιούνται πώς είναι δυνατόν να σκεφτόμαστε κάτι που θεωρούν εντελώς ουτοπία. Απλά και μόνο επειδή δεν μπορούν να δουν πέρα από το παρόν το μέλλον που έχει αρχίσει μέσω της θάλασσας και της ΑΟΖ του Ελληνισμού.
*Ο Νίκος Λυγερός είναι Έλληνας μαθηματικός, συγγραφέας, ποιητής, ζωγράφος, σκηνοθέτης, ασχολείται με τη μουσική, την κοινωνιολογία, την οικονομία, την αρχαιολογία, το μάνατζμεντ και τη στρατηγική. Είναι ειδικός σύμβουλος στη Σχολή Εθνικής Άμυνας, τη Σχολή Πολεμικής Αεροπορίας, την Αστυνομική Ακαδημία, τη Σχολή Εθνικής Ασφάλειας, τη Σχολή Στρατολογικού. Είναι επίσης διερμηνέας-μεταφραστής στα Γαλλικά δικαστήρια.
Κάντε Like στη σελίδα μας στο facebook και ακολουθείστε μας στο Twitter
Του Δρα Άριστου Αριστοτέλους*
Η πανηγυρική εκλογή του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην προεδρία της Τουρκικής Δημοκρατίας σημαίνει ότι η Κύπρος και ασφαλώς ο υπόλοιπος κόσμος θα συνεχίσουν να τον έχουν απέναντι τους και την επόμενη πενταετία και πιθανότατα δεκαετία. Το θέμα βέβαια είναι πώς θα λειτουργήσει από τη νέα του θέση ο Τούρκος πρόεδρος, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, ενόψει αυξημένων εξουσιών.
Είναι σαφές ότι ο Ερντογάν για να διατηρήσει για τον εαυτό του τον καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των εξελίξεων, θα φροντίσει να προωθήσει ή αξιοποιήσει σχετικές συνταγματικές ρυθμίσεις και να μεταφέρει σημαντικές εξουσίες από το Κοινοβούλιο και τον Πρωθυπουργό στον Πρόεδρο της χώρας. Για να επιτύχει τους σκοπούς του θα φροντίσει ώστε ο διάδοχός του στην πρωθυπουργία να είναι της απόλυτης εμπιστοσύνης του και ότι ο ίδιος θα έχει έλεγχο στις κυβερνητικές αποφάσεις.
Παρά την διακήρυξη του ότι θα είναι πρόεδρος όλο των Τούρκων και την έκκληση για παραμερισμό των διαφορών μεταξύ αντιπάλων στρατοπέδων, ωστόσο τα γεγονότα των τελευταίων ετών και η πολιτική ζωή στην Τουρκία, που βασικά είναι πολωμένη μεταξύ κεμαλικών και συντηρητικών ( ισλαμιστών), κάθε άλλο παρά δείχνει ότι θα υπάρξει συναίνεση και συμβιβασμός. Τυχόν υλοποίηση δηλώσεων συνεργατών του, όπως για παράδειγμα ότι θα πρέπει να απαγορεύεται στις γυναίκες να γελάνε δημόσια, θα προκαλέσουν νέες συγκρούσεις στο εσωτερικό. Ακόμη και ανάμεσα στο συντηρητικό στρατόπεδο υπάρχουν σοβαρές εστίες σύγκρουσης. Ο Ερντογάν έχει επανειλημμένα διακηρύξει ότι θα ξεριζώσει το «παράλληλο κράτος» των ισλαμιστών οπαδών του κινήματος Γκιουλέν, που απετέλεσαν την κυριότερη πηγή αποκαλύψεων περί διαφθοράς του ιδίου και της κυβέρνησης του.
Ωστόσο, τα οικονομικά σκάνδαλα και η διαφθορά που βγήκαν στην επιφάνεια, η βίαιη καταστολή διαδηλώσεων, η φίμωση των ΜΜΕ, ο περιορισμός των ατομικών ελευθεριών και άλλα, δεν επηρέασαν το εκλογικό αποτέλεσμα για τον Ερντογάν. Αντίθετα ίσως να το ερμηνεύσει ως επικρότηση αυτής της συμπεριφοράς, γεγονός που θα τον οδηγήσει σε παρόμοιου είδους ή χειρότερες πρακτικές σε αντιδράσεις που θα προκύψουν στην πολιτική του.
Βέβαια, την ίδια ώρα, με την ανάληψη υπερεξουσιών και το προσωποπαγές καθεστώς που δημιουργεί, ο Ερντογάν καθίσταται ο ίδιος παράγοντας γεωπολιτικών επιδράσεων στη γύρω περιοχή. Ο ρόλος του καθίσταται ιδιαίτερα σημαντικός σε μια περίοδο όπου η Τουρκία περιτριγυρίζεται από σοβαρές προκλήσεις και απειλές στις οποίες πρέπει να απαντήσει. Το ουκρανικό για παράδειγμα, μπορεί να επηρεάσει άμεσα την ασφάλεια της Τουρκίας αλλά και τα οικονομικά συμφέροντα της με τη Μόσχα. Η κρίση στο Ιράκ την βρίσκει επίσης μπλεγμένη, τόσο με τις κουρδικές περιφερειακές αρχές στον τομέα της ενέργειας, αλλά και αντιμέτωπη με τη δυσαρέσκεια της κεντρικής κυβέρνησης στη Βαγδάτη, ενώ ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η δράση του Ισλαμικού Κράτους του Ιράκ.
Σοβαρή εστία κινδύνων παραμένει για την Τουρκία η κατάσταση στη Συρία, ενώ το θέμα των διαταραγμένων σχέσεων με το Ισραήλ βρίσκεται σε συνεχή εκκρεμότητα. Αμερικανοί και Ισραηλινοί καταβάλλουν τεράστιες προσπάθειες για την αναβίωση της συμμαχίας Άγκυρας – Τελ Αβίβ, όπου ενδεχόμενα να υπάρξει πρόοδος. Στην προσπάθεια αυτή αξιοποιούνται και τα κοιτάσματα φυσικού αερίου του Ισραήλ, ελπίζοντας ότι θα εμπλέξουν και την Κύπρο, την ύπαρξη της οποίας όμως ο Ερντογάν επιμένει και θα συνεχίσει να παραγνωρίζει. Επίσης με αδιέξοδη την πολιτική του όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση και η αδυναμία των ΗΠΑ να ασκήσουν πραγματική πίεση στον Ερντογάν, που τον χρειάζονται ως σύμμαχο στην περιοχή, είναι δύσκολο να δει κανείς οποιαδήποτε θετική στροφή του στο Κυπριακό και κατ' επέκταση στη στάση του κ. Έρογλου στην τράπεζα των διαπραγματεύσεων.
*Τέως Βουλευτής, ειδικός σε θέματα άμυνας και στρατηγικής
ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ http://strategy-cy.com
Κάντε Like στη σελίδα μας στο facebook και ακολουθείστε μας στο Twitter
Γράφει ο Βασίλης Φουρτούνης - Δάσκαλος
Την εποχή που ξεκίνησε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, η ναυτική σημασία του γεωγραφικού χώρου και του στόλου της Ελλάδας δεν είχε την αντίστοιχη βαρύτητα που είχε εμφανίσει το καλοκαίρι του 1914. Το γεγονός αυτό που οφειλόταν: α) στο ότι η Μεγάλη Βρετανία αφ' ενός ενδιαφερόταν να προασπίσει τα συμφέροντά της στον Ινδικό και τον Ειρηνικό Ωκεανό β) τη μεγάλη ναυτική δύναμη των Γάλλων στη Μεσόγειο και γ) την αρχική ουδετερότητα της Ιταλίας. Αυτός ο συνδυασμός ήταν που γέννησε ίσως σε κάποιους την ελπίδα ότι η χώρα μας δεν θα χρειαζόταν να αναμειχθεί στον νέο αυτόν καταστροφικό πόλεμο. Τα πράγματα όμως άλλαξαν με την πτώση της Γαλλίας και την έξοδο της Ιταλίας στον πόλεμο στο πλευρό της Γερμανίας τον Μάιο του 1940.
Τους μήνες που ακολούθησαν, η καχυποψία του Μουσολίνι αναφορικά με τις γερμανοσοβιετικές επιδιώξεις στα Βαλκάνια, η πιθανότητα ότι ο αγγλικός στόλος θα κατέφευγε στα ελληνικά ύδατα στην περίπτωση που η αγγλοκρατούμενη Αίγυπτος κυριευόταν από τους Ιταλούς και ο προσανατολισμός της κυβέρνησης Μεταξά στην αγγλική πολιτική – κυριότερα δείγματα του οποίου υπήρξαν η αποδοχή της αγγλογαλλικής εγγύησης της Ελλάδας έναντι πιθανής απειλής από τον Άξονα (Απρίλιος 1939) και η άρνησή της να ανανεωθεί το Ελληνοϊταλικό Σύμφωνο Φιλίας και Συνεργασίας, τον Σεπτέμβριο του 1939 – οδήγησαν στην ωρίμαση των επεκτατικών επιδιώξεων που έτρεφε, από παλιά, το φασιστικό καθεστώς της Ιταλίας εναντίον της χώρας μας.
Τον Αύγουστο του 1940, η Γερμανία είχε θέσει ήδη υπό τον έλεγχό της το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης και η Luftwaffe βομβάρδιζε ανηλεώς, αλλά χωρίς αποτέλεσμα, την τελευταία εστία αντίστασης που είχε απομείνει στις Βρετανικές Νήσους. Παράλληλα, ο Χίτλερ κατάστρωνε το πλέον μεγαλεπήβολο από τα σχέδιά του – την εισβολή στη Σοβιετική Ένωση. Το φασιστικό καθεστώς της Ιταλίας όμως δεν είχε ανάλογες επιτυχίες να επιδείξει. Ο Μουσολίνι χρειαζόταν επειγόντως μια γρήγορη και αποφασιστική νίκη, ώστε να ενισχύσει το κύρος του. Η Ελλάδα φάνταζε ιδανικός στόχος, καθώς θα εξυπηρετούσε και τα ιταλικά σχέδια για απόλυτη κυριαρχία στη Μεσόγειο.
Εξάλλου, ουδέποτε σχεδόν κατά τη διάρκεια του 20ούαιώνα οι ελληνοϊταλικές σχέσεις υπήρξαν αρμονικές: από την κατάληψη των Δωδεκανήσων έως την αμφιλεγόμενη πολιτική της Ιταλίας έναντι της ελληνικής απόβασης στη Σμύρνη και από τον βομβαρδισμό της Κέρκυρας έως τη σταθερή υποστήριξη των αλβανικών θέσεων για την Ήπειρο, η Ρώμη δεν άφηνε καμία αμφιβολία ότι θεωρούσε την Αθήνα περιφερειακό της αντίπαλο.
Για να ξεκινήσει όμως ο πόλεμος, που τόσο επιζητούσε ο Μουσολίνι, χρειαζόταν μία αφορμή. Έτσι, ήδη από το 1939, άρχισαν οι αλλεπάλληλες ιταλικές προκλήσεις, με την ελπίδα ότι η Ελλάδα θα αντιδράσει σπασμωδικά. Εντούτοις, ο τότε πρωθυπουργός Μεταξάς δεν σήκωνε το γάντι, φροντίζοντας να θωρακίσει πρώτα την άμυνα της χώρας απέναντι σε έναν αντίπαλο με αριθμητικά πολλαπλάσιες δυνάμεις. Στις 15 Αυγούστου του 1940, οι προκλήσεις ξεπέρασαν κάθε όριο, με τον απρόκλητο τορπιλισμό του καταδρομικού «ΕΛΛΗ». Το γέρικο σκαρί υπέκυψε και όλα συνέτειναν πλέον στο συμπέρασμα ότι ο πόλεμος δεν θα αργούσε. Η «εκδρομή στην Ελλάδα», που προσδοκούσε όμως ο Μουσολίνι, θα κατέληγε σύντομα σε ναυάγιο...
Οι προπολεμικές προκλήσεις
Η προετοιμασία του εδάφους για την εφαρμογή της επεκτατικής αυτής πολιτικής επιχειρήθηκε με μια σειρά από προκλήσεις ο χαρακτήρας των οποίων ήταν συχνά ναυτικός λόγω της θαλάσσιας γειτνίασης των δύο δυνάμεων. Η πρώτη από αυτές έλαβε χώρα τη 12η Ιουλίου 1940 όταν βομβαρδίστηκαν διαδοχικά από αέρος το βοηθητικό πλοίο «Ωρίων» και το αντιτορπιλικό «Ύδρα» ανοιχτά της Γραμβούσας στην Κρήτη. Τέσσερις μέρες μετά, τέσσερα ελληνικά υποβρύχια βομβαρδίστηκαν από ιταλικά αεροπλάνα, ενώ ήταν μεθορμισμένα στον κόλπο της Ιτέας. Στο τέλος του ίδιου μήνα τα ελληνικά αντιτορπιλικά, «Βασιλεύς Γεώργιος» και «Βασίλισσα Όλγα», ό,τι καλύτερο είχε τότε το ελληνικό Ναυτικό, καθώς και δύο ελληνικά υποβρύχια δέχτηκαν αιφνιδιαστική επίθεση της ιταλικής αεροπορίας. Οι ιταλικές προκλήσεις κορυφώθηκαν στις 2 Αυγούστου 1940 όταν βομβαρδίστηκε η τελωνειακή ακτοφυλακίδα Α6 την ώρα που έπλεε μεταξύ Σαλαμίνας και Αίγινας.
Η ηγεσία του Πολεμικού Ναυτικού
Τα συνεχή και ολοένα πιο προκλητικά αυτά επεισόδια δημιούργησαν εύλογη ανησυχία στην ηγεσία του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, στον βαθμό που εξέφρασε σοβαρές επιφυλάξεις όταν αποφασίστηκε από την ελληνική κυβέρνηση η συμμετοχή του εύδρομου καταδρομικού «Έλλη» στον εορτασμό της Κοίμησης της Θεοτόκου στο νησί της Τήνου. Η μονάδα αυτή, αν και σχετικά παλιά, αφού ναυπηγήθηκε τις παραμονές του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, είχε ριζικά ανακαινιστεί στη Γαλλία μεταξύ του 1925 και του 1927 και αποτελούσε την κυριότερη ναρκοθέτιδα του ελληνικού στόλου. Διέθετε επίσης δυνατότητες αποτελεσματικής συμμετοχής σε συνοδείες νηοπομπών και ανθυποβρυχιακές επιχειρήσεις. Οι επιφυλάξεις λοιπόν του Αρχηγού Στόλου, ναύαρχου Καββαδία και άλλων στελεχών του Πολεμικού Ναυτικού υπήρξαν εύλογες δεν οδήγησαν όμως στην αναίρεση της ληφθείσας απόφασης ίσως γιατί θεωρήθηκε ότι η εορτή της Κοίμησης της Θεοτόκου, που τιμάται πολύ και από τους καθολικούς Ιταλούς, δεν θα επέτρεπε την πραγματοποίηση μιας ακόμη προκλητικής ενέργειας εναντίον της χώρας μας.
Το γεγονός
Ανατέλλει η 15η Αυγούστου του 1940. Πλήθη προσκυνητές κατακλύζουν τη λευκή Τήνο, στο βαθυγάλανο ελληνικό Αιγαίο. Στον όρμο του νησιού, για να απονείμει τις καθιερωμένες τιμές, έχει φτάσει από τα ξημερώματα η "ΈΛΛΗ", το παλαιό, ιστορικό εύδρομο του ελληνικού στόλου. Σημαιοστολισμένη, κάνει να κυματίζουν τα χρώματα του έθνους πλάι στον θρησκευτικό πανηγυρισμό.
Η ώρα είναι 8:25 το πρωί και η λειτουργία είχε αρχίσει στον ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, την «Παναγία της Τήνου», οπότε έγινε ο ανόσιος και ύπουλος τορπιλισμός του εύδρομου καταδρομικού ΕΛΛΗ, που ήταν αγκυροβολημένο έξω από το λιμάνι της Τήνου, συμμετέχοντας στον εορτασμό.
Η τορπίλη που εκτοξεύθηκε από το ιταλικό υποβρύχιο DELFΙΝΟ, όπως έγινε γνωστό αργότερα, χτύπησε την Έλλη ακριβώς κάτω από τον μόνο εν ενεργεία λέβητά του. Το αποτέλεσμα ήταν αυτός να εκραγεί και η έκρηξη να δημιουργήσει κάθετη ρωγμή στη δεξιά πλευρά του πλοίου, η οποία στην ίσαλο γραμμή είχε διάμετρο 10 εκατοστών. Συνάμα δημιουργήθηκε τρύπα δύο περίπου μέτρων μεταξύ των δύο καπνοδόχων του πλοίου ακριβώς πάνω από το σημείο της έκρηξης. Οκτώ μέλη του πληρώματος έχασαν τη ζωή τους, ενώ δεκάδες υπήρξαν και οι τραυματίες.
Αποτέλεσμα ήταν να βυθιστεί το πλοίο. Οι άλλες δύο τορπίλες που έβαλε το ιταλικό υποβρύχιο εναντίον των επιβατηγών πλοίων που βρίσκονταν στο λιμάνι της Τήνου ευτυχώς αστόχησαν. Η δεύτερη γκρέμισε μέρος του μόλου του λιμανιού και η τρίτη τρύπησε τον μόλο καμιά 50αριά μέτρα νοτιότερα από το σημείο που χτύπησε η δεύτερη και αντί να συνεχίσει προς το επιβατηγό πλοίο που βρισκόταν εκεί καρφώθηκε στον πυθμένα της θάλασσας σαν από πραγματικό θαύμα.
Το αιφνίδιο κτύπημα που υπέστη το ελληνικό καταδρομικό δεν βρήκε ούτε το πλήρωμά του ούτε τη ναυτική ηγεσία της χώρας απαράσκευη. Σύντονες προσπάθειες ανελήφθησαν από τον κυβερνήτη του πλοίου, Χατζόπουλο, ώστε τουλάχιστον να σωθεί το πλοίο προσαράζοντας στα αβαθή του λιμανιού, κάτι όμως που δεν κατέστη δυνατό γιατί τα συστήματα του πλοίου είχαν νεκρώσει μετά τη διάρρηξη των ατμοσωλήνων και την παρεπόμενη διακοπή της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος. Επιπροσθέτως, το επιβατηγό «Έσπερος» που ανέλαβε τη ρυμούλκηση δεν είχε τη δυνατότητα ούτε και τα εφόλκια που θα μπορούσαν να ρυμουλκήσουν το καταδρομικό, τη στιγμή μάλιστα που η αποκρίκωση της άγκυράς του δεν υπήρξε εφικτή για μια σειρά από λόγους.
Δυστυχώς όμως, δύο φορές τα ρυμουλκά έσπασαν. Στο μεταξύ η πυρκαγιά που είχε ξεσπάσει στο «Έλλη» ανάγκασε το πλήρωμά του να το εγκαταλείψει. Τελευταίοι το εγκατέλειψαν οι αξιωματικοί και ο κυβερνήτης Χατζόπουλος. Στις 9.45' το «Έλλη» βυθίστηκε σε βάθος 30 μέτρων. Νεκρός από το πλήρωμα ήταν ο κελευστής Παπανικολάου και τραυματίες άλλοι 29, τέσσερις ήταν τέλος οι αγνοούμενοι.
Τα προηγούμενα του τορπιλισμού γεγονότα της ιταλικής προκλητικότητας έδειχναν το δράστη της επίθεσης. Η ανεύρεση από έναν δύτη κομματιών από τις τορπίλες που αστόχησαν του στόχου τους απλώς επιβεβαίωσε τις υποψίες για το δράστη. Η μία ήταν 45 εκατοστών και προκάλεσε το ρήγμα στον λιμενοβραχίονα της Τήνου ενώ η δεύτερη 53 εκατοστών, τύπου Ουάιτχεντ, που εξερράγη τρίτη. Διακρίνονται με ευκολία οι ιταλικές αναγραφές UΝΙΟΝE ΤΙΜ VERT και οι αριθμοί μητρώου κατασκευής, ενώ στο πόρισμα της 21ης Αυγούστου 1940 αναφέρει ότι στα τεμάχια των τορπίλων φαίνονται καθαρά τα γράμματα RM (REGΙΑ MΑRΙΝΑ). Δράστης της επίθεσης ήταν το ιταλικό υποβρύχιο DΕLFΙΝΟ (με κυβερνήτης τον G.ΑΙCΑRDΙ). Το DELFΙΝΟ είχε αποπλεύσει από την ιταλοκρατούμενη Λέρο με εντολή του Ιταλού κυβερνήτη της Ιταλικής Διοικήσεως των Νήσων του Αιγαίου, και εχθρικού προς τον δωδεκανησιακό λαό, Ντε Βέκι.
Οι αυτόπτες μάρτυρες
Ο ναύαρχος Γρηγόριος Μεζεβίρης διηγείται:
«Την 15η Αυγούστου 1940, ενώ βρισκόμουνα στην Αθήνα, ο Διευθυντής της Δ.Ρ.Υ.Ν. με πληροφορούσε τον τορπιλισμό και τη καταβύθιση της ΕΛΛΗΣ από άγνωστο υποβρύχιο. Κατέβηκα αμέσως στον Ναύσταθμο και έσπευσα να συναντήσω τον Αρχηγό του Στόλου, που είχε μόλις πληροφορηθεί το γεγονός. Ήταν έξαλλος και φοβερά αγανακτισμένος κατά του Υφυπουργού. Παρά τους αιφνιδιαστικούς βομβαρδισμούς πολεμικών μας σκαφών που είχαν προηγηθεί, ένα από τα μεγαλύτερα πλοία του Στόλου είχε διαταχθεί να παραμείνει επί ώρες αγκυροβολημένο σε όρμο τελείως ανοικτό, για να μην διακοπεί η παράδοση των καλών ειρηνικών καιρών της συμμετοχής του Ναυτικού στη θρησκευτική τελετή της Τήνου! Φαίνεται, μάλιστα, ότι το Γ.Ε.Ν., για να μην διακινδυνεύσει την ΕΛΛΗ, είχε εισηγηθεί την αποστολή του α/τ «ΑΕΤΟΣ». Ο Υφυπουργός όμως, επέμενε να αποσταλεί το εύδρομο για την μεγαλοπρεπέστερη συμμετοχή του Ναυτικού στην τελετή. Τη στιγμή που η δολοφόνος τορπίλη έπληττε την ΕΛΛΗ, το πλοίο έφερε μεγάλο σημαιοστολισμό, το επιτελείο του φορούσε τη μεγάλη στολή για να συμμετάσχει στη τελετή και το άγημα ετοιμάζονταν να αποβιβαστεί στη στεριά για να αποδώσει τις τιμές. Σύμφωνα με παλιό έθιμο, στη Τήνο είχαν συρρεύσει χιλιάδες προσκυνητές που δεν φαντάζονταν ότι την εποχή εκείνη η θάλασσα έκρυβε πολλούς κινδύνους.
Ήδη, δικαιολογημένα, οι προσκυνητές αυτοί βρίσκονταν σε μεγάλη αγωνία για την ασφαλή επιστροφή τους. Αποφασίστηκε λοιπόν, να επιστρέψουν με νηοπομπή που θα συνόδευαν τα α/τ «ΒΑΣ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ» και «ΒΑΣ. ΟΛΓΑ». Τα αντιτορπιλικά απέπλευσαν από τον Ναύσταθμο το επόμενο πρωί, προκειμένου να ειδοποιηθούν οι εμπόλεμοι για την κίνηση αυτή και να αποφευχθεί νέα... παρεξήγηση. Ο Αρχηγός του Στόλου επέβαινε στο α/τ «ΒΑΣ. ΟΛΓΑ» και εγώ στο α/τ «ΒΑΣ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ». Κατά τον πλου είχαν ληφθεί τα συνήθη σε καιρό πολέμου μέτρα. Ενώ παραπλέαμε τη Σύρο φάνηκε, σε ύψος 2.000 μέτρων περίπου αεροσκάφος στο οποίο δεν διακρίνονταν χαρακτηριστικά εθνικότητας με κατεύθυνση προς το α/τ «ΒΑΣ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ». Διέταξα τον αξιωματικό πυροβολικού του πλοίου οι σκοπευτές των Α/Α να παρακολουθούν το αεροσκάφος και τα πυροβόλα να ετοιμαστούν για έναρξη πυρός. Σε λίγο, δέσμη οκτώ μικρών βομβών έπεφτε σε απόσταση μερικών εκατοντάδων μέτρων από το α/τ «ΒΑΣ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ», αμέσως το πλοίο άρχισε να βάλλει κατά του αεροσκάφους και διαταζόταν «πλους ελίγδην» με πάση ταχύτητα, προκειμένου να διαταραχθεί η σκόπευση του αεροσκάφους. Ακολούθησε η πτώση άλλων δυο δεσμών των οκτώ βομβών και η τελευταία έπεσε μερικές δεκάδες μέτρα από το πλοίο. Δυστυχώς η ισχυρή θαλασσοταραχή δυσκόλευε πολύ τη σκόπευση των πολυβόλων μας και παρά το εντατικό πυρ το αεροσκάφος δεν κτυπήθηκε, αλλά ανέβηκε σε μεγάλο ύψος και εξαφανίστηκε στον ορίζοντα.
Κατά τον κατάπλου στην Τήνο, το α/τ «ΒΑΣ. ΟΛΓΑ» αγκυροβόλησε, ενώ για προστασία, το α/τ «ΒΑΣ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ» κινούνταν με μεγάλη ταχύτητα γύρω από το αγκυροβόλιο. Κανένα από τα πλοία μας δεν διέθετε την εποχή εκείνη συσκευή εντοπισμού υποβρυχίων. Όπως εξακριβώθηκε, εκτός από την μοιραία τορπίλη που είχε βυθίσει την ΕΛΛΗ, είχαν βληθεί άλλες δυο τορπίλες που είχαν προσκρούσει στον κυματοθραύστη. Διαπιστώθηκε, από θραύσματα των τορπιλών που βρέθηκαν, ότι ήταν ιταλικής προέλευσης. Όσον αφορά το μικρό μας εύδρομο, το μόνο ίχνος του που βρήκαμε ήταν η άκρη του καταρτιού του που προεξείχε από τη θάλασσα.
Αποπλεύσαμε από την Τήνο τις πρώτες απογευματινές ώρες συνοδεύοντας τα πλοία των προσκυνητών και χωρίς άλλο επεισόδιο καταπλεύσαμε στον Πειραιά. Πλήθη κόσμου και μέλη της Κυβερνήσεως περίμεναν με αγωνία τον κατάπλου της νηοπομπής.»
«Δεν θα ξεχάσω ποτέ τα κεφάλια των ναυτών»
Οι άνθρωποι που συγκεντρώθηκαν στο λιμάνι της Τήνου το 1940 για να παρακολουθήσουν τον καθιερωμένο εορτασμό της γιορτής της Μεγαλόχαρης δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι θα γίνονταν μάρτυρες σε αυτό που θεωρήθηκε πρελούδιο του ελληνοϊταλικού πολέμου.
«Ολα έμοιαζαν να κυλούνκανονικά, η μέρα ήταν ηλιόλουστη,μικροπωλητές διαλαλούσαν την πραμάτεια τους στον δρόμο, ενώ κάποια βαπόρια είχαν σταθμεύσει στο λιμάνι προκειμένου να παρακολουθήσουν τον εορτασμό. Το "Έλλη" που εκπροσωπούσε το Πολεμικό Ναυτικό, όπως γινόταν κάθε χρόνο με κάποιο πολεμικό πλοίο στον εορτασμό, βρισκόταν αγκυροβολημένο σε απόσταση περίπου 600 μέτρων. Κατά τις 8.30 πέταξε σε χαμηλό ύψος πάνω από το λιμάνι ένα αεροπλάνο, ο κόσμος το θεώρησε ελληνικό και το χαιρέτησε βγάζοντας το καπέλο και κουνώντας τα μαντίλια του » θυμάται ο συνταξιούχος εκπαιδευτικός Γιώργος Αμιραλής ο οποίος την εποχή εκείνη ήταν μαθητής Δημοτικού... Όπως αποδείχτηκε τελικά το αεροπλάνο ήταν εκεί για να κάνει αναγνώριση πριν από την επίθεση του ιταλικού υποβρυχίου «Ντελφίνο» που ακολούθησε.
Ξαφνικά ακούγεται ένας τρομακτικός θόρυβος. « Καθόμουν σε μια βαρκούλα αραγμένη στο λιμάνι. Ακούγεταιτο μπαμ, βλέπω το κατάρτι και τις σημαίες με τις οποίες ήταν στολισμένο το πλοίο να κατεβαίνουν σιγά σιγά. Μόλις ακούστηκε ο θόρυβος επικράτησε πανικός, μας λέγανε "απομακρυνθείτε, έγινε έκρηξη στα καζάνια του Ελλη", δεν είχαν περάσει παρά λίγα λεπτά όταν μια δεύτερη τορπίλη χτύπησε στον μόλο. Από την έκρηξη υψώθηκαν νερά, πέτρες και θραύσματα της τορπίλης » μας λέει ο συνταξιούχος ναυτικός Γιώργος Μαλλιάρης. Σύμφωνα με μαρτυρίες της εποχής από τη δεύτερη έκρηξη μια γυναίκα, αρμενικής καταγωγής, έχασε τη ζωή της από ανακοπή καρδιάς.
Η τρίτη τορπίλη
Δευτερόλεπτα αργότερα ακολουθεί η τρίτη τορπίλη. Αυτή θα μπορούσε να είναι η πλέον μοιραία αφού στόχο έχει τα γεμάτα με κόσμο επιβατηγά πλοία που είναι αραγμένα στο λιμάνι. «Τρύπησε τον μόλο καμιά 50αριά μέτρα νοτιότερα από το σημείο που χτύπησε η δεύτερη και αντί να συνεχίσει προς το επιβατηγό πλοίο που βρισκόταν εκεί καρφώθηκε στον πυθμένα της θάλασσας, πραγματικόθαύμα » θυμάται ο κ. Αμιραλής.
Την ίδια ώρα πάνω στο πλοίο τα μέλη του πληρώματος μάχονται για τη σωτηρία τους. Υπάρχει ήδη ένας βεβαιωμένος νεκρός, αρκετοί τραυματίες και αγνοούμενοι. Όσοι βρίσκονταν την ώρα του τορπιλισμού στο κατάστρωμα τινάχτηκαν και είτε έπεσαν στη θάλασσα είτε ξαναβρέθηκαν στο κατάστρωμα χτυπημένοι. Υπήρχαν όμως και εκείνοι που την ώρα της επίθεσης βρίσκονταν στις καμπίνες τους.
«Αυτό που δεν θα ξεχάσω ποτέ είναι τα κεφάλια των ναυτών που είχαν κολλήσει στα φινιστρίνια την ώρα που το πλοίο σιγά σιγά βυθιζόταν,» λέει συγκινημένος ο Αντώνης Κούλης, μαθητής Δημοτικού τότε, ο οποίος παρακολούθησε και αυτός από κοντά το δράμα της 15ης Αυγούστου 1940.
Αφού έχει καταλαγιάσει κάπως ο πανικός από τις τρεις τορπίλες, το επιβατηγό «Έσπερος» που ήταν ελλιμενισμένο σπεύδει να βοηθήσει το «Έλλη». Επί του σκάφους, πλέον, από τα 200 περίπου άτομα του πληρώματος βρίσκονται μόνο ο πλοίαρχος και οκτώ αξιωματικοί. « Το "Έσπερος" προσπάθησε να ρυμουλκήσει το πλοίο. Το δυσκόλευε το γεγονός ότι το "Έλλη" συνέχιζε να είναι αγκυροβολημένο αφού δεν είχε γίνει δυνατόν να κοπεί η αλυσίδα του. Η πλώρη του "Έλλη" ήταν ήδη μισοβυθισμένη ενώ υπήρχαν και μαύροι καπνοί. Κάποια στιγμή τα σκοινιά του "Εσπερου" δεν άντεξαν και κόπηκαν » θυμάται ο κ. Κούλης.
Κοινό μυστικό
Η κυβέρνηση Μεταξά που μέσα στο περιβάλλον του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου προσπαθούσε να παραμείνει ουδέτερη δεν ανακοίνωσε την ταυτότητα του δράστη του τορπιλισμού, η οποία παρέμενε κοινό μυστικό. «Σχεδόν αμέσως μετά τον τορπιλισμό αρχίσαμε να συζητάμε μεταξύ μας ότι οι δράστες ήταν οι Ιταλοί. Μας το επιβεβαίωσαν και οι άνθρωποι που ήρθαν να ερευνήσουν το περιστατικό και εντόπισαν την προέλευση των τορπιλών » θυμάται ο κ. Μαλλιάρης.
«Για εμάς τους Τηνιακούς το έπος του ΄40 ξεκινά με τον τορπιλισμό της "Έλλης". Όταν το πλοίο βυθίστηκε, μια άσπρη λαδιά έμεινε σημάδι πάνω στη θάλασσα. Τον καιρό της Κατοχής όταν η θάλασσα ήταν γαλήνια η λαδιά διακρινόταν από το λιμάνι » καταλήγει ο κ. Αμιραλής.
«Έγινε παλιοσίδερα στην Ιταλία»
Από τη δεκαετία του 1950 το κουφάρι του «Έλλη» δεν βρίσκεται πια στον βυθό της θάλασσας.«Το πραγματικά εξοργιστικό είναι ότι το ελληνικό κράτος ήρθε σε συμφωνία με ιταλική εταιρεία και ανέλαβε εκείνη την ανέλκυση του πλοίου μεταφέροντας τα υπολείμματα στην Ιταλία για να γίνουν παλιοσίδερα. Θα έπρεπε να βρίσκονται εδώ σε κάποιο μουσείο » λέει ο κ. Σάββας Απέργης(φωτογραφία), πρώην δήμαρχος της Τήνου. Ο κ.Απέργης θυμάται τις στιγμές που ακολούθησαν τον τορπιλισμό. «Ύστερα από προτροπή του Μητροπολίτη Φιλάρετου η λιτανεία με την ιερή εικόνα έγινε κανονικά» θυμάται ο πρώην δήμαρχος, που επί δημαρχίας του κατασκευάστηκε το μνημείο του «Έλλη» το οποίο βρίσκεται σήμερα στο λιμάνι του νησιού.
«Φυσικά η λιτανεία είχε πένθιμο χαρακτήρα. Ο κλήρος δεν φορούσε τα προβλεπόμενα για την περίσταση εορταστικά άμφια, αλλά το μαύρο ράσο. Ηταν το ελάχιστο που μπορούσε να γίνει για τους εννιά ναυτικούς που χάθηκα ν » υπογραμμίζει ο κ. Αμιραλής.
Τα αίτια
Τα άμεσα αίτια του τορπιλισμού της«Έλλης» δεν είναι ακόμα σαφή. Ορισμένες πηγές κατατείνουν στο συμπέρασμα ότι ο Μουσολίνι είχε αποφασίσει να εισβάλει στην Ελλάδα ακριβώς τότε και θεώρησε πως ο τορπιλισμός του ελληνικού πολεμικού θα διευκόλυνε τα σχέδιά του. Άλλοι, όπως ο τότε Ιταλός πρέσβης στην Αθήνα, Εμανουέλε Γκράτσι, εικάζουν ότι η κίνηση αυτή υπήρξε προϊόν της οργής του Μουσολίνι, όταν πληροφορήθηκε την άποψη που εξέφρασε ο Μεταξάς στον Γερμανό πρέσβη στην Αθήνα, Πρίγκιπα Ερμπαχ, ότι δηλαδή η Ελλάδα δεν μπορούσε να αγνοήσει τη βρετανική ναυτική ισχύ στη Μεσόγειο.
Ο υφυπουργός Εξωτερικών και γαμπρός του Μουσολίνι, Τσιάνο, αποδίδει τον τορπιλισμό της «Έλλης» στην προπέτεια του Ντε Βέκι, του Ιταλού διοικητή των Δωδεκανήσων και κορυφαίου στελέχους του φασιστικού καθεστώτος. Τέλος, οι επιχειρήσεις που ανέλαβε ο Αϊκάρντι, Ο κυβερνήτης του ιταλικού υποβρυχίου DELFΙΝΟ που τορπίλισε την «Έλλη», πιθανώς να εντάσσονταν στο ευρύτερο πλαίσιο της παρεμπόδισης των αγγλικών συγκοινωνιών με τη Μαύρη Θάλασσα, από το ιταλικό ναυτικό, τουλάχιστον αν ληφθεί υπόψη η ασάφεια και η προχειρότητα των οδηγιών που αυτός έλαβε.
Θα πρέπει να δεχθούμε ως περισσότερο σωστή την άποψη του Γκράτσι, ο οποίος αποκάλυψε μετά τον πόλεμο ότι τα πραγματικά αίτια του τορπιλισμού ήταν αφενός μεν η εξεύρεση μιας αφορμής για να αρχίσει ο πόλεμος μεταξύ Ελλάδας-Ιταλίας και αφετέρου δε η επιθυμία της φασιστικής κυβέρνησης του Μουσολίνι να προβεί σε επίδειξη δύναμης. Όμως όπως παραδέχεται ο Γράτσι, ο τορπιλισμός της Έλλης δημιούργησε κλίμα εθνικής ενότητας στην Ελλάδα και ταυτόχρονα συναισθήματα της οργής και αγανάκτησης κατά του Μουσολίνι. Αυτά τα δύο δεδομένα βοήθησαν να προετοιμαστεί καλύτερα το έδαφος, ώστε ο ελληνικός λαός αποχτήσει ομόθυμη θέληση για αγώνα κατά των εισβολέων της Πίνδου.
Όπως εύστοχα παρατηρεί ο Γκράτσι: «Η ιταλική κυβέρνηση μπορούσε να υπερηφανεύεται γιατί είχε κατορθώσει να συσπειρώσει σε μια αρραγή ψυχική ενότητα έναν λαό βαθιά διαιρεμένο από αγεφύρωτες πολιτικές διαφορές και από βαθιά και παλιά πολιτικά μίση, γιατί είχε εμπνεύσει τη γενναία και ακλόνητη απόφαση να πεθάνει εν ανάγκη για την πατρίδα του».
Εξωτερική πολιτική Μεταξά - Διαχείριση του ζητήματος ταυτότητας του υποβρυχίου
Η κυβέρνηση του Μεταξά ακολουθούσε σταθερά την πολιτική του κατευνασμού. Δεν επιθυμούσε να οξύνει το κλίμα μεταξύ της Ελλάδας και της Ιταλίας, γιατί δεν επιθυμούσε να δώσει την αφορμή στη δεύτερη να ξεκινήσει πολεμικές επιχειρήσεις εις βάρος της Ελλάδας. Η πολιτική της ουδετερότητας που ακολουθούσε έως τότε η ελληνική κυβέρνηση συσχετίζεται με την πολιτική κατευνασμού που ακολούθησαν οι Μεγάλες Δυνάμεις έναντι της ναζιστικής Γερμανίας. Η προσπάθεια για ουδετερότητα και σεβασμό της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας, που εξέφραζε ο Μεταξάς, κορυφώθηκε στις 10 Ιουνίου 1940 όταν η Ιταλία μπήκε στον πόλεμο, όμως το γεγονός της Τήνου αποτέλεσε το έναυσμα για την πολεμική κινητοποίηση της χώρας. Ήδη από το 1938 ο Μεταξάς επιζητούσε τη σύναψη συμμαχίας με τη Μ. Βρετανία. Ενώ σε ιδιόχειρο σημείωμά του τόνιζε ότι η Ελλάδα έχει λάβει: «...Απόφασις αμύνης της Ελλάδος μέρχις εσχάτων και θυσίας της παρά να υποκύψη... εις τας ιταλικάς αξιώσεις».
Με βάση τα παραπάνω είναι αναμενόμενο το ανακοινωθέν του Υπουργείου Ναυτικών της 16ης Αυγούστου που λέει: «...σημαιοστόλιστον εβλήθη δια τορπιλλών αγνώστου εθνικότητος υποβρυχίου», ενώ ταυτόχρονα ο Μεταξάς με την υπ. αρ. 407 απόρρητη διαταγή του, στις 16 Αυγούστου συστήνει επιτροπή, η οποία καταλήγει σε πόρισμα την 21η Αυγούστου. Η ανακοίνωση αυτολύ του πορίσματος προς τον ελληνικό λαό γίνεται στις 30 Οκτωβρίου 1940, όταν πλέον είχε ξεσπάσει ο ελληνοϊταλικός πόλεμος και δεν υπήρχε ανάγκη διατήρησης του απόρρητου χαρακτήρα του πορίσματος. Την επομένη του Δεκαπενταύγουστου όμως και ενώ ο λαός υποψιάζεται και οι δημοσιογράφοι γνωρίζουν, ο Μεταξάς συγκεντρώνει τους αρχισυντάκτες των εφημερίδων στο ξενοδοχείο Μ. Βρετάνια και τους ανακοινώνει ότι η εθνικότητα του υποβρυχίου ήταν ιταλική, αλλά για λόγους πολιτικούς δεν θα έπρεπε αυτό να δημοσιευτεί. Χαρακτηριστικό είναι το δημοσίευμα της εφημερίδας «Ασύρματος» της 16.08.1940: «ετορπιλλίσθη χθες το καταδρομικόν Έλλη υπό αγνώστου υποβρυχίου».
Στις 18 Αυγούστου 1940 αξιωματούχος της ιταλικής πρεσβείας υποβάλλει συλλυπητήρια στην ελληνική κυβέρνηση και διαβεβαιώνει ότι η Ιταλία δεν έχει σχέση με το συμβάν. Αντίθετα κατηγορεί τη Μ. Βρετανία για προβοκάτσια, προκειμένου να δημιουργηθεί ένταση στα Βαλκάνια.
Κάντε Like στη σελίδα μας στο facebook και ακολουθείστε μας στο Twitter
Απόσπασμα από το βιβλίο του Μελέτη Μελετόπουλου, To ζήτημα του πατριωτισμού, το οποίο κυκλοφόρησε πέρυσι από τις εκδόσεις Παπαζήση, δημοσιεύτηκε στο Άρδην τ. 84.
Τά στερεότυπα καί οἱ ἰδεοληψίες τῆς «προοδευτικῆς» διανόησης
«Θά ᾽ρθει πρῶτα ἕνα ψευτορωµέϊκο˙
νά µήν τό πιστέψεις. Θά φύγει πίσω».
Κοσµᾶς Αἰτωλός
Μία ὀλιγάριθµη ἀλλά πανταχοῦ παροῦσα ὁµάδα πανεπιστηµιακῶν, δηµοσιογράφων, διανοουµένων καί πολιτευτῶν ἐπιχειρεῖ τά τελευταῖα χρόνια µέ συστηµατικό καί ἐπίµονο τρόπο νά ἐπηρεάσει τήν κοινή γνώµη καί ἰδιαίτερα τήν νεολαία καί νά µεταβάλει τήν ἱστορική συνείδηση καί τούς πολιτικούς προσανατολισµούς τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ. Προωθεῖ καινοφανεῖς ἀπόψεις γιά γεγονότα µείζονος σηµασίας, ὅπως ἡ Ἑλληνική Ἐπανάσταση, ἀλλά καί ὑποστηρίζει συγκεκριµένες θέσεις γιά τίς σύγχρονες ἑλληνοτουρκικές σχέσεις, τό Κυπριακό, τήν ἐνταξιακή πορεία τῆς Τουρκίας πρός τήν Εὐρωπαϊκή ῞Ενωση, τήν ὑποτιθέµενη ὕπαρξη µειονοτήτων στό ἐσωτερικό τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους, τήν ἀπόδοση ρατσιστικῶν καί σωβινιστικῶν χαρακτηριστικῶν στόν ἑλληνικό λαό, τήν σχέση µας µέ τήν Ὀρθοδοξία καί πολλά ἄλλα. Ἡ ἀπήχηση αὐτῶν τῶν ἀντιλήψεων στήν ἑλληνική κοινωνία εἶναι ἐλάχιστη, ἀφοῦ ὅλες οἱ ἔγκυρες µετρήσεις τῆς κοινῆς γνώµης δείχνουν µία συντριπτική κυριαρχία τοῦ πατριωτικοῦ αἰσθήµατος καί τῶν παραδοσιακῶν ἀξιῶν σέ ὅλες τίς ἡλικίες καί τίς κοινωνικές ὁµάδες. Παρά ταῦτα, ἡ προσπάθεια χονδροειδοῦς ἀναθεώρησης τῆς ἑλληνικῆς ἱστορίας, µαζί µέ τήν προώθηση «ἐναλλακτικῶν» ἀπόψεων στά ἐθνικά µας θέµατα, ἔχουν προκαλέσει κατά καιρούς µεγάλες ἀντιδράσεις καί τήν ὀργή τῆς κοινῆς γνώµης.
Κεντρικό στοιχεῖο αὐτῆς ὅλης τῆς πολιτικῆς «φιλοσοφίας» εἶναι ἡ ἐπίθεση στήν ἔννοια τῆς Πατρίδας καί στό πατριωτικό συναίσθηµα. ῎Εχουν καταβληθεῖ ἀπό τούς κύκλους αὐτούς ἐπίµονες προσπάθειες νά ταυτισθεῖ ὁ Πατριωτισµός µέ τόν ἐθνικισµό, τόν σωβινισµό, τόν ρατσισµό, τήν µισαλλοδοξία. Κάθε αὐτονόητη, ἀκόµη καί ἡ µετριοπαθέστερη, ἄποψη γιά τήν ὑπεράσπιση τῆς ἐθνικῆς µας κυριαρχίας καί τήν ἀντιµετώπιση ξένης ἐπιβουλῆς συκοφαντεῖται ὡς «ἐθνικιστική ὑστερία» καί ἀντιπροτείνεται ὁ «διάλογος» γιά τά κυριαρχικά µας δικαιώµατα, ὁ κατευνασµός κ.λπ. Λογική ἀπόληξη παρόµοιων ἀντιλήψεων, βεβαίως, εἶναι ἡ διαµόρφωση ἑνός κλίµατος αὐτοενοχοποίησης καί παθητικῆς ἀποδοχῆς τῶν ἀµφισβητήσεων τῆς ἐθνικῆς µας ὑπόστασης. Καί ἡ ἀποδυνάµωση τοῦ πνεύµατος ἀντίστασης στίς ἀπειλές πού πάντοτε ὑπῆρχαν καί πάντοτε θά ὑπάρχουν, στόν ταραγµένο κόσµο πού πορευόµαστε ὡς ἔθνος ἐπί χιλιάδες χρόνια.
῎Αλλοθι καί ἀφορµή τῆς ἐπίθεσης ὁρισµένων προσώπων καί ὁµάδων ἐναντίον τοῦ πατριωτικοῦ αἰσθήµατος, τῆς ἔννοιας τοῦ ῎Εθνους καί ὅλων τῶν ἐθνικῶν συµβόλων, εἶναι ἀσφαλῶς ἡ κατάχρησή τους ἀπό τήν δικτατορία τῶν συνταγµαταρχῶν (1967-1974). Οἱ συνταγµατάρχες κατασκεύασαν ἕνα κάπηλο ἰδεολογικό προσωπεῖο χρησιµοποιώντας τά ἱερά καί τά ὅσια τῆς ἑλληνικῆς κοινωνίας, ὅπως τό Εἰκοσιένα, τό Σαράντα, τό τρίπτυχο Πατρίς-Θρησκεία-Οἰκογένεια κ.λπ.
῎Ετσι, µόλις κατέρρευσε τό δικτατορικό καθεστώς, τό 1974, ἡ κατάχρηση αὐτή τῶν ἐθνικῶν συµβόλων ἀπό τήν δικτατορία ἔδωσε τό «δικαίωµα» σέ κάποιους κύκλους νά ἐπιτεθοῦν ὄχι µόνον ἐναντίον τοῦ στρατοκρατικοῦ αὐταρχισµοῦ, ἀλλά καί τῶν συµβόλων πού αὐτός καταχράστηκε.
∆ιάφοροι πανεπιστηµιακοί, δηµοσιογραφοῦντες ἱστορικοί κ.λπ., [ ] ἀντέγραψαν καί εἰσήγαγαν ἀτελῶς κάποιες ἄσχετες πρός τά ἑλληνικά δεδοµένα θεωρητικές κατασκευές ἀπό τήν Εὐρώπη καί τίς ΗΠΑ ἤ ξεσήκωσαν κάποιες πολιτικῶς ὀρθές ἰδέες τῆς µόδας ἀπό πολιτικά περιοδικά τῆς Νέας Ὑόρκης ἤ τοῦ ῎Αµστερνταµ καί τίς ὕψωσαν ὡς λάβαρο πανεπιστηµιακῆς σταδιοδροµίας καί ἐπιστηµονικῆς ἀνέλιξης. Καί βρῆκαν στόν κλειστό τους χῶρο εὐνοϊκή ἀνταπόκριση, διότι στήν πανεπιστηµιακή µας κοινότητα ἡ ἄκριτη εἰσαγωγή θεωριῶν (ὅπως καί καταναλωτικῶν προϊόντων) ἀπό τό ἐξωτερικό, πού ὑποκαθιστᾶ τήν κοπιαστική παραγωγή τους, ἔχει δυστυχῶς µακρά παράδοση.
Μέ αὐτόν τόν τρόπο, παραδείγµατος χάριν, ἡ θεωρία τῆς ἐθνογένεσης τῶν καθηγητῶν Γκέλνερ καί Χομπσμπάουμ, πού ἀφορᾶ τά ἀνεπτυγµένα βιοµηχανικά ἔθνη τῆς ∆ύσης, ἐφαρµόσθηκε µέ ἀπίστευτη ἐπιστηµονική ἐπιπολαιότητα ἀπό κάποιους πανεπιστηµιακούς τῆς µή βιοµηχανικῶς ἀνεπτυγµένης χώρας µας. Σύσσωµη ἡ «προοδευτική», ἀνανεωτική, ἐκσυγχρονιστική κ.λπ. ἐπιστηµονική κοινότητα υἱοθέτησε τήν ἐξωπραγµατική γιά τά ἑλληνικά δεδοµένα αὐτήν θεωρία. Γιά νά δοῦµε καλύτερα πῶς λειτουργεῖ τό στερεότυπο, ἀξίζει τόν κόπο νά σταθοῦµε λίγο σ' αὐτό τό σηµεῖο.
Τό συµπέρασµα πού συνήγαγε ἡ «προοδευτική» µας διανόηση ἀπό τήν ἐφαρµογή αὐτῆς τῆς θεωρίας, πού θά ἐξετάσουµε ἀµέσως παρακάτω ἀναλυτικά, ἦταν ὅτι δέν ὑφίσταται συνέχεια τοῦ ἑλληνικοῦ ἔθνους, ὅτι τό σύγχρονο ἑλληνικό ἔθνος εἶναι µία κατασκευή τῆς «νεωτερικότητας», ὅτι ἡ σηµερινή ἑλληνική συνείδηση εἶναι τεχνητό καί βεβιασµένο «ἰδεολόγηµα» κ.λπ. Φυσικά, δέν ἔκαναν τόν κόπο, οἱ «προοδευτικοί» µας διανοούµενοι, νά µελετήσουν τίς πηγές, νά διαπιστώσουν πρωτογενῶς πῶς σκεπτόταν καί πῶς αὐτοπροσδιοριζόταν ὁ ῞Ελληνας τῆς Τουρκοκρατίας, γιατί ἔγινε ἡ µεγάλη Ἐπανάσταση τοῦ 1821, ποιά ἦταν ἡ πολιτιστική ἔκφραση τοῦ ὑπόδουλου Ἑλληνισµοῦ –καί, ὁπωσδήποτε, τό κυρίαρχο κατά τόν Σολωµό, ἀλλά καί πολλούς ἄλλους– κριτήριο τῆς γλώσσας: τί γλῶσσα ὁµιλοῦσε ὁ Ἑλληνισµός στούς αἰῶνες τῆς µακρᾶς Ἱστορίας του; Διακόπηκε ποτέ ἡ ὁµιλία τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας στούς µακρούς αἰῶνες τοῦ Βυζαντίου καί τῆς Τουρκοκρατίας στίς ἑλληνικές χῶρες; ποιά ἦταν ἡ γλῶσσα τῆς Ἐκκλησίας; Ποιά ἦταν ἡ γλῶσσα τῶν διανοουµένων; Ποιά ἦταν ἡ γλῶσσα τῆς ἀλληλογραφίας µεταξύ τῶν ὁπλαρχηγῶν καί προεστῶν τῆς Τουρκοκρατίας; Σέ ποιά γλῶσσα ἔγραψαν τά κείµενά τους οἱ Φαναριῶτες; Τί γλῶσσα µιλοῦσε το 1600 και το 1700 ὁ ἁπλός λαός; Σέ ποιά γλῶσσα τραγουδοῦσε ὁ ἁπλός λαός τά δηµοτικά τραγούδια του; Τί προέλευση ἔχουν τά ἤθη καί τά ἔθιµα τοῦ λαοῦ αὐτῆς τῆς χώρας; Ποιά ἦταν ἡ ἱστορική συνείδηση, τά κοινά σηµεῖα ἀναφορᾶς, τό πλαίσιο αὐτοπροσδιορισµοῦ αὐτοῦ τοῦ λαοῦ;
Ἀλλά ἄς δοῦµε ἄν τά συµπεράσµατα τῶν προοδευτικῶν µας διανοουµένων συνάδουν καί πρός τούς ἴδιους τούς θεωρητικούς τούς ὁποίους ἐπικαλοῦνται. Ὁ Έρνεστ Γκέλνερ εἶχε πολλούς λόγους νά ἀσχοληθεῖ µέ τόν ἐθνικισµό: εἶχε γεννηθεῖ τό 1925 στήν Πράγα, ἀναπτύχθηκε πνευµατικά ἀνάµεσα στήν τσέχικη καί τήν γερµανική κουλτούρα καί ὡς Ἑβραῖος διώχθηκε ἀπό τούς ναζί. Ἡ τραυµατική του ἐµπειρία ἀπό τόν ἐθνικοσοσιαλισµό ἦταν τό ψυχολογικό ὑπόστρωµα καί τό ἀρχικό κίνητρο πού τόν ὤθησε νά ἀσχοληθεῖ σέ πολλές µελέτες του µέ τό ἐθνικιστικό φαινόµενο. Ὁ ἄλλος ἐκφραστής τῆς θεωρίας τῆς ἐθνογένεσης, ὁ Έρικ Χομπσμπάουμ, ἐπίσης Ἑβραῖος διωκόµενος ἀπό τούς ναζί, στρατευµένος κοµµουνιστής, συνέβαλε καί αὐτός στήν ἀνάλυση τοῦ ἐθνικιστικοῦ φαινοµένου. Οἱ δύο αὐτοί σπουδαῖοι ἱστορικοί ἀσχολήθηκαν µέ ἕνα πολύ συγκεκριµένο ἐρώτηµα: πῶς ἡ ἀρχικά πολυδιασπασµένη, φεουδαλική Εὐρώπη, κατέληξε νά παραγάγει ἐθνικά κράτη καί ἐθνικιστικές ἀντιλήψεις πού ὁδήγησαν στόν ναζισµό.
Πράγµατι, οἱ δύο αὐτοί ἱστορικοί ἔχουν δίκιο στά συµπεράσµατά τους γιά τήν δηµιουργία τῶν σύγχρονων ἐθνῶν στόν χῶρο τῆς ∆υτικῆς Εὐρώπης. ῞Οταν διαλύθηκε τό ∆υτικό Ρωµαϊκό Κράτος, τό 476 µ.Χ., µία πανσπερµία φυλῶν χωρίς παρελθόν καί χωρίς ἱστορική καί ἐθνική συνείδηση κατέκλυσε τόν χῶρο τῆς σηµερινῆς ∆υτικῆς καί Κεντρικῆς Εὐρώπης. Βαθµιαῖα, σχηµατίσθηκε στά ἐρείπια τοῦ ρωµαϊκοῦ κράτους τό φεουδαλικό σύστηµα, στά πλαίσια τοῦ ὁποίου τοπικοί φεουδάρχες κυβερνοῦσαν µικρά ἤ µεγάλα φέουδα, σέ καθεστώς πρωτόγονης ἀγροτικῆς οἰκονοµίας καί ἀνυπαρξίας ὀργανωµένων κρατικῶν δοµῶν. Σταδιακά, κατά τήν Ἀναγέννηση, ἐµφανίσθηκαν οἱ πρῶτοι πυρῆνες κρατῶν, πού ἔπασχαν ὅµως ἀπό ἐθνολογική καί πολιτισµική ὁµοιογένεια. Ἡ Ἀναγέννηση, ὁ ∆ιαφωτισµός, ἡ Βιοµηχανική Ἐπανάσταση, ἡ ἰσχυροποίηση τῆς Ἀστικῆς Τάξης, ἡ δηµιουργία ὀργανωµένων κρατικῶν µηχανισµῶν ὁδήγησαν τελικῶς στήν διαµόρφωση ἰσχυρῶν κρατῶν.
Οἱ Γκέλνερ-Χομπσμπάουμ ἔχουν δίκιο στό ἑξῆς: ὅσο πιό ἀνοµοιογενές ἐθνοφυλετικά ἦταν ἕνα εὐρωπαϊκό κράτος, τόσο πιό ἰσχυρές ἦταν οἱ προσπάθειες ὁµογενοποίησής του. Τέτοιες προσπάθειες ἦταν δυνατόν νά ὁδηγήσουν –καί στήν περίπτωση τῆς Γερµανίας ὁδήγησαν– στήν ἐµφάνιση τοῦ παραληρηµατικοῦ σωβινισµοῦ. Τοῦ ὁποίου κύρια θύµατα ὑπῆρξαν ὡς ἀποδιοποµπαῖοι τράγοι οἱ Ἑβραῖοι, ἐκ τοῦ γεγονότος ὅτι ἀποτελοῦσαν «παραφωνία» στούς κόλπους ἑνός κράτους πού ἐπεδίωκε µέ µανία τήν πλήρη ὁµογενοποίησή του.
Τί σχέση ἔχουν ὅλα αὐτά µέ τήν ἑλληνική ἱστορία καί πραγµατικότητα; Ἀπολύτως καµία. ῞Οταν τό ∆υτικό Ρωµαϊκό Κράτος διαλύθηκε τό 476, τό Ἀνατολικό Ρωµαϊκό Κράτος ὄχι µόνον ἐπεβίωσε µέ ἐπιτυχία, ἀλλά ἐξελίχθηκε σέ παγκόσµια ὑπερδύναµη τοῦ Μεσαίωνα. Ἐνῷ ἡ Δυτική Εὐρώπη βίωνε τό χιλιόχρονο δρᾶµα της, σέ κατάσταση τραγικῆς ὑπανάπτυξης καί πνευµατικοῦ σκότους, τό Βυζάντιο (Ρωµανία γιά τούς συγχρόνους του) βίωνε µία ἐποχή ἀκµῆς, ἦταν ὀργανωµένο κράτος µέ δηµόσια διοίκηση, ἐκπαιδευτικό σύστηµα, κοινωνική πρόνοια, ἐξαγωγικό ἐµπόριο καί, κυρίως, παγκόσµια πολιτιστική ἀκτινοβολία. ῞Οταν, ἀντιθέτως, ἡ ∆ύση εἰσῆλθε σέ ἐποχή σταδιακῆς ἀνάπτυξης, ὁ βυζαντινός κόσµος ὅδευε πρός τό τέλος του, κι ὅταν ἡ ∆υτική Εὐρώπη συγκλονιζόταν ἀπό τήν Ἀναγέννηση, τόν ∆ιαφωτισµό καί τήν Βιοµηχανική Ἐπανάσταση, ὁ Ἑλληνισµός βίωνε τόν δικό του, τραγικό Μεσαίωνα τοῦ σκότους καί τῆς δουλείας.
Ἡ διαδικασία τῆς ἐθνογένεσης, λοιπόν, ὅπως τήν περιγράφουν οἱ Γκέλνερ καί Χομπσμπάουμ, ἀφορᾶ ἕναν κόσµο πού πέρασε ἀπό τίς φάσεις τοῦ φεουδαλικοῦ Μεσαίωνα, τῆς Ἀναγέννησης, τοῦ ∆ιαφωτισµοῦ καί τῆς Βιοµηχανικῆς Ἐπανάστασης, διαδικασίες πού ἀπουσιάζουν παντελῶς ἀπό τήν ἑλληνική 'Ιστορία λόγῳ τῆς Τουρκοκρατίας. Πῶς, λοιπόν, ἐφαρµόζεται µέ τόση ἐπιπολαιότητα στήν ἑλληνική 'Ιστορία;
Ὁ Ἑλληνισµός, µετά τήν ἀπορρόφηση τοῦ ἑλληνιστικοῦ κόσµου ἀπό τούς Ρωµαίους, συνέχισε νά κυριαρχεῖ πολιτιστικά στά πλαίσια τῆς Ρωµαϊκῆς Κοσµοκρατορίας (ὁ µεγαλύτερος ἱστορικός τοῦ Εἰκοστοῦ Αἰῶνα, ὁ 'Άρνολντ Τόινμπι θεωρεῖ τήν Ρώµη µία ἁπλῆ παραλλαγή καί ἔκφανση τοῦ ἑλληνικοῦ κόσµου). Ὁ ἐκχριστιανισµός τοῦ ρωµαϊκοῦ κράτους δηµιούργησε, µέσα ἀπό πολλές περιπέτειες, µία νέα πολιτιστική σύνθεση, τόν ἑλληνορθόδοξο βυζαντινό κόσµο. Ἡ συνείδηση τοῦ ῞Ελληνα ὀρθόδοξου, ὑπηκόου τοῦ ρωµαϊκοῦ κράτους, ὁδήγησε στήν ἔννοια τοῦ Ρωµηοῦ: εἶναι ἕνα νέο στάδιο τῆς ἑλληνικῆς ἰδιοπροσωπίας, πού ἀσφαλῶς ὑπέστη διαδοχικές µεταλλαγές καί πέρασε ἀπό πολλές φάσεις στίς χιλιετίες τῆς Ἱστορίας του. Οἱ ἐν συνεχείᾳ φυλετικές ἀναµείξεις τοῦ Ἑλληνισµοῦ (κυρίως µέ Σλαύους, Φράγκους καί Ἀλβανούς) κατά τόν Μεσαίωνα, ὄχι µόνον δέν διέσπασαν τήν ἑλληνική συνείδηση καί πολιτιστική ἔκφραση, ἀλλά τήν ἐνδυνάµωσαν µέ νέα δυναµική.
Οἱ µεταναστευτικές εἰσροές ὁδηγοῦσαν σέ ἀφοµοίωση τῶν µεταναστῶν («τούς Σλαύους γραικώσας», γράφει γιά τόν πατέρα του Βασίλειο Α΄ ὁ Λέων ὁ Σοφός στά Βασιλικά του, ἐνῷ ὅλοι γνωρίζουµε τήν πρωτοποριακή δράση τῶν Ἀρβανιτῶν καί τῶν λατινογενῶν Βλάχων στήν Ἑλληνική Ἐπανάσταση καί σέ ὅλους τούς ἐθνικούς ἀγῶνες). Χρειάζεται ἰδιαίτερη ἐµµονή σέ µία βιολογική φυλετική ἀντίληψη τῆς Ἱστορίας, γιά νά µήν ἀντιλαµβάνεται κανείς τήν ἀφοµοιωτική λειτουργία τῶν πολιτισµῶν.
Οἱ βαθύτερες ρίζες τῆς σύγχρονης ἑλληνικῆς ἐθνικῆς συνείδησης φθάνουν πίσω ὥς τήν ὁµηρική ἐποχή, καί διήνυσαν χιλιετίες πρίν φθάσουµε στήν Τουρκοκρατία καί στήν Ἑλληνική Ἐπανάσταση. ῞Οποιος δέν ἔχει µελετήσει σέ βάθος τά ὁµηρικά ἔπη, τόν Ἐπιτάφιο τοῦ Περικλέους, τίς δηµηγορίες τοῦ Ἰσοκράτους, ὅποιος δέν ἔχει διαβάσει προσεκτικά τήν Ἱστορία τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου καί τῶν ∆ιαδόχων τοῦ Gustav Droysen, ὅποιος δέν γνωρίζει τί γράφει ὁ Λέων ὁ Σοφός στά Βασιλικά του γιά τόν ἐξελληνισµό τῶν Σλαύων, κι ὅποιος δέν ἐµβάθυνε στοιχειωδῶς στήν ὑστεροβυζαντινή ποίηση ὅπως καί στό ἔργο τῆς Ἑλένης Γλύκατζη-Ἀρβελέρ γιά τήν Πολιτική Ἰδεολογία τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας, ἄν κάποιος δέν διάβασε µεταβυζαντινή λογοτεχνία, ἀκριτικά ἔπη καί κλέφτικα τραγούδια, ἀλλά καί Νεοελληνικό ∆ιαφωτισµό, καί δέν µελέτησε ἐµβριθῶς τίς ἑλληνικές κοινότητες τῆς Τουρκοκρατίας, σίγουρα δέν µπορεῖ νά συλλάβει τήν πολυκύµαντη καί θυελλώδη διαδροµή τῆς ἑλληνικῆς ἐθνικῆς συνείδησης.
Ὁ σοφός Γκέλνερ τό ξέρει καλύτερα ἀπό τούς ἐν Ἑλλάδι ἀντιγραφεῖς του: «Ἡ πρώτη ἐθνικιστική ἐξέγερση ἔλαβε χώρα λίγα χρόνια µετά τό Συνέδριο τῆς Βιέννης καί ἦταν ἡ ἑλληνική», γράφει στό ἔργο του Ἐθνικισµός: πολιτισµός, πίστη καί ἐξουσία [σέ ἑλληνική µετάφραση ἀπό τίς ἐκδόσεις Ἀλεξάνδρεια, Ἀθήνα 2002, σ. 69-70]. Καί συνεχίζει: «Θά ἦταν ἄσκοπο νά ἀρνηθοῦµε ὅτι ὁρισµένα γνωρίσµατά της συνιστοῦν κάποιο πρόβληµα γιά τήν θεωρία µας, ἡ ὁποία συνδέει τόν ἐθνικισµό µέ τόν βιοµηχανισµό. Τό Ναύπλιο (πρώτη πρωτεύουσα τῆς Ἀνεξάρτητης Ἑλλάδας) καί ἡ Ἀθήνα τοῦ πρώιµου 19ου αἰῶνα παρουσίαζαν ἐλάχιστη ὁµοιότητα µέ τό Μάντσεστερ τοῦ ῎Ενγκελς, ἐνῷ ὁ Μοριᾶς δέν ἔµοιαζε µέ τά λαγκάδια τοῦ Λάνκασαϊαρ... εἶναι εὔλογη ἡ ὑποψία ὅτι ἀρχικά τό ἑλληνικό ἐθνικό κίνηµα δέν ἀποσκοποῦσε σ' ἕνα ὁµοιογενές νεωτερικό ἐθνικό κράτος, ἀλλά µᾶλλον... νά ἀντικαταστήσει τήν Ὀθωµανική Αὐτοκρατορία µ' ἕνα νέο Βυζάντιο». ∆ιαυγέστατη ἀνάλυση. Καί διαπιστώνει ὁ ἐπιστηµονικά ἔντιµος Γκέλνερ: «Σέ γενικές γραµµές, ὄχι µόνο ὁ ἑλληνικός, ἀλλά ὅλοι οἱ βαλκανικοί ἐθνικισµοί φαίνεται νά συνιστοῦν µεῖζον πρόβληµα γι' αὐτήν τήν θεωρία, ἄν λάβουµε ὑπ' ὄψιν τήν καθυστέρηση τῶν Βαλκανίων σύµφωνα µέ τά κριτήρια τοῦ βιοµηχανισµοῦ καί τῆς νεωτερικότητας».
Οἱ διάφοροι καθηγητές τῶν ἑλληνικῶν πανεπιστηµίων, πού βιάστηκαν ἀπρόσεκτα νά ἐφαρµόσουν τήν θεωρία τῆς ἐθνογένεσης στήν ἑλληνική περίπτωση, ὑποβάλλοντάς µας τήν ἰδέα ὅτι τό ἑλληνικό ἔθνος εἶναι µία τεχνητή κατασκευή τῆς Νεωτερικότητας, ἀσφαλῶς δέν πρόσεξαν τί γράφει ὁ ἴδιος ὁ Γκέλνερ στήν σελίδα 144-45 τοῦ ἐν λόγῳ βιβλίου του (πού σύµφωνα µέ αὐτά πού ἔγραψε στόν πρόλογο ὁ γυιός –ἐπίσης καθηγητής– τοῦ συγγραφέα: «...εἶναι ἡ τελευταία του λέξη στό θέµα τοῦ ἐθνικισµοῦ. Ἀντιπροσωπεύει ἐπίσης τήν πιό ὥριµη ἀνάλυσή του...»). Γράφει λοιπόν στό τέλος τοῦ βιβλίου του ὁ Γκέλνερ: «Ἡ δική µου ἄποψη εἶναι ὅτι κάποια ἔθνη διαθέτουν αὐθεντικούς ἀρχαίους ὀµφαλούς, ἄλλα ἔχουν ὀµφαλούς πού ἐπινοήθηκαν γιά χάρη τους ἀπό τήν ἴδια τήν ἐθνικιστική τους προπαγάνδα καί ἄλλα δέν ἔχουν καθόλου ὀµφαλό. Πιστεύω ἀκόµη ὅτι ἡ µεσαία κατηγορία εἶναι µέχρι στιγµῆς ἡ µεγαλύτερη, ἀλλά εἶµαι ἀνοιχτός στίς διορθώσεις πού θά ὑποδείκνυε µία ἱστορική ἔρευνα. Σέ κάθε περίπτωση, νά πῶς πρέπει νά διατυπωθεῖ τό ὅλο ζήτηµα».
Νά πῶς λειτουργεῖ ἡ πανεπιστηµιακή κοινότητα στήν Ἑλλάδα
Οἱ αὐτόκλητοι εἰσαγωγεῖς παρόµοιων ξένων θεωριῶν, προσαρµοσµένων καταλλήλως ὥστε νά ἐφαρµοσθοῦν στήν ἑλληνική 'Ιστορία κατά τό δοκοῦν, προσπαθοῦν νά ἐµφανίσουν τήν ἄποψη ὅτι τό Ἑλληνικό ῎Εθνος εἶναι ἕνα τεχνητό κατασκεύασµα ἐθνικιστῶν ἱστορικῶν καί ἀκροδεξιῶν προπαγανδιστῶν. ῞Οτι στήν οὐσία οἱ κάτοικοι αὐτῆς τῆς χώρας, µία πανσπερµία Ἀλβανῶν, Σλαύων, Βλάχων, Σαρακατσάνων καί ἄλλων ἀπροσδιορίστου προελεύσεως µετοίκων, ἀποφάσισαν µία ὡραία πρωία νά ἐπαναστατήσουν ἔτσι χωρίς λόγο, µᾶλλον λόγῳ ἀναρχικοῦ χαρακτῆρος, διάθεσης γιά πλιάτσικο καί ἐξ αἰτίας ἐθνικιστικῶν προκαταλήψεων ἐναντίον τῶν Τούρκων. Ἡ Ὀθωµανική Αὐτοκρατορία ἦταν, φαίνεται, ἕνα πολυεθνικό πολυπολιτισµικό κράτος, ὅπου διαβιοῦσαν ἁρµονικά διάφορες ἐθνότητες χωρίς πολλά προβλήµατα. Ἰδεολογικό ἐπίχρισµα σ' αὐτήν τήν ἐκδήλωση ἀναρχίας ἔδωσε ὁ ἀπόηχος τῆς Γαλλικῆς Ἐπανάστασης καί ἡ ἐπίδρασή της σέ κάποιους διανοουµένους, πού ἀποφάσισαν νά ἐπιβάλουν στανικά τήν δηµιουργία ἐλεύθερου κράτους στούς εὐχαριστηµένους ραγιάδες.
Μπορεῖ αὐτά νά ἠχοῦν εἰρωνικά, ἀλλά δέν εἶναι. Εἶναι ἁπλῶς αὐτά πού πολύ σοβαρά δηµοσιεύουν οἱ «προοδευτικοί» µας διανοούµενοι στόν ἑλληνικό Τύπο καί σέ ἑλληνικά «ἐπιστηµονικά» κείµενα. ῎Ας δοῦµε µερικά παραδείγµατα.
Κυριακή 24 Μαρτίου 2002
(Παραµονή τῆς ἐθνικῆς ἑορτῆς.)
Ὁ κ. Πέτρος Πιζάνιας, τακτικός καθηγητής τῆς Ἑλληνικῆς Ἱστορίας στό Ἰόνιο Πανεπιστήµιο, δηµοσιεύει ἐκτενέστατο ἄρθρο στήν ἐφηµερίδα Καθηµερινή, µέ τίτλο, «Ἀπό τούς Γαζῆδες ὥς τήν ὀθωµανική ὁλοκλήρωση» (σ. 5). Ἀφοῦ χαρακτηρίζει «ἀτελέστατη κοσµοκρατορία» (!) τόν ἑλληνιστικό κόσµο πού δηµιούργησε ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος, ἔρχεται στόν 13ο αἰῶνα, ὅταν ἐµφανίσθηκαν οἱ «Γαζῆδες ἱππότες τῆς ἡµισελήνου», ὅπως ἐπί λέξει ἀποκαλεῖ τούς πρώτους Τούρκους ἐπιδροµεῖς. Προφανῶς ὁ κ. Πιζάνιας χρησιµοποιεῖ τόν ὅρο «ἱππότες» γιά νά ἀποδώσει ἱπποτικά χαρακτηριστικά στούς µογγολικῆς προελεύσεως Τουρκοµάνους ἐπιδροµεῖς. Πρέπει ἐδῶ νά ὑπενθυµίσουµε στόν κ. Πιζάνια ὅτι ὁ ὅρος «ἱππότης» ἔχει συγκεκριµένα κοινωνιολογικά καί ἱστορικά χαρακτηριστικά: ἱππότης (ἄς διαβάσει τό κλασσικό ἔργο τοῦ Μ. Μπλοχ Ἡ Φεουδαλική Κοινωνία, ἔχει µεταφραστεῖ καί στά ἑλληνικά) εἶναι ὁ ἀνήκων στήν κληρονοµική φεουδαλική ἀριστοκρατία τῶν Εὐρωπαίων γαιοκτηµόνων τοῦ Μεσαίωνα, συνδέεται µέ τήν µακραίωνη κατοχή γαιῶν καί τήν κυριαρχία ἐπί τῶν αὐτοχθόνων πληθυσµῶν καί εἶναι µία κοινωνική κατηγορία ἰδιότυπη, πού ἀναπτύχθηκε ἀποκλειστικά ἐπί δυτικοευρωπαϊκοῦ ἐδάφους τούς Μέσους Αἰῶνες. Ἀναλογίες, ἀλλά ὄχι ταύτιση, ὑπάρχει µέ τούς Ἰάπωνες Σαµουράι, ἐπίσης γαιοκτήµονες µέ αὐτονοµία ἔναντι τῆς κεντρικῆς ἐξουσίας. Τί σχέση ἔχουν ὅλ' αὐτά µέ τούς νοµάδες ἐκτροφεῖς ἀλόγων καί αἰγοπροβάτων, κοιµώµενους σέ σκηνές καί τρώγοντες ἀποξηραµένο κρέας καµήλας περιφερόµενους Τουρκοµάνους τοῦ 13ου αἰῶνα;
Ἀλλά ὑπάρχει καί συνέχεια: Οἱ ἐπιδροµές τῶν Γαζήδων, γράφει ὁ κ. Πιζάνιας, «δέν διέφεραν ὡς πρός τήν πρακτική καί τό κίνητρο πού χαρακτήριζαν τίς ἐπιδροµές τῶν Βυζαντινῶν καί τῶν ∆υτικῶν» (sic).
Ἐδῶ ἐξοµοιώνεται ἕνα ἰσχυρό, οἰκονοµικά ἀνεπτυγµένο καί πολιτικά ὀργανωµένο κράτος, µέ παγκόσµια πολιτιστική ἀκτινοβολία, ὅπως τό Βυζάντιο, µέ περιπλανώµενα βαρβαρικά φῦλα πού λήστευαν τόν πλοῦτο του. Ἀλλά ὁ κ. Πιζάνιας ἔχει ἄλλη ἄποψη γιά τό Βυζάντιο. Ἀναφέρει λίγο πάρα κάτω «τό γνωστό ἀπό τούς πρώτους αἰῶνες τοῦ Βυζαντίου πρότυπο τῆς κλειστῆς οἰκονοµίας καί κοινωνίας, καί τῆς ἀπόλυτης θεοκρατικῆς ἐξουσίας». ῞Οσο γιά τήν «κλειστή οἰκονοµία» τοῦ Βυζαντίου, παραπέµπουµε τόν κ. Πιζάνια στήν κλασσική Ἱστορία τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας τοῦ µαρξιστῆ Ρώσσου ἱστορικοῦ Μ. Β. Λεβτσένκο [Ἱστορία τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας, ἐκδόσεις Ἀναγνωστίδη, σ. 30-31 καί ἀλλοῦ], ὅπου ἀναφέρεται στήν ἐλευθερία τῶν συναλλαγῶν καί στήν κατάκτηση νέων ἀγορῶν, καθώς καί στίς τεράστιες ἐξαγωγές βυζαντινῶν προϊόντων σ' ὅλον τόν κόσµο. Τά ἴδια γράφουν καί ὅλες οἱ κλασσικές βυζαντινές ἱστορίες, ἡ δέ ἀείµνηστη Ἀγγελική Λαΐου, καθηγήτρια τοῦ Χάρβαρντ, ἀκαδηµαϊκός καί πρώην ὑπουργός τῆς κυβερνήσεως Σηµίτη, παρουσιάζει, στά κλασσικά ἔργα της γιά τήν βυζαντινή οἰκονοµία, πού ἀσφαλῶς ἔχει ὑπ' ὄψιν του ὁ κ. Πιζάνιας, τήν βυζαντινή οἰκονοµία καθόλου «κλειστή», ἀλλά ἐξωστρεφῆ καί ἀνοιχτή. ῞Οσο γιά τήν «κλειστή» βυζαντινή κοινωνία, κλειστή εἶναι µία κοινωνία χωρίς κοινωνική κινητικότητα, π.χ. ἡ ἰνδική µέ τίς κάστες της. Ἀπεναντίας στό Βυζάντιο ὑπῆρχε πλήρης κινητικότητα, χωρικοί ὅπως ὁ Ἰουστίνος ἤ ὁ Βασίλειος Α΄ ὁ Μακεδών ἔγιναν αὐτοκράτορες, ἀλλά καί οὔτε ἡ φυλετική καταγωγή ἔπαιζε ρόλο, διότι αὐτοκράτορες ἔγιναν Ἀρµένιοι, Γεωργιανοί, Σλαύοι κ.λπ.
Ὁ κ. Πιζάνιας ἐπανῆλθε δριµύτερος τήν Κυριακή 4 Ἀπριλίου 2004 καί πάλι στήν φιλόξενη Καθηµερινή (σ. 5), µέ νέο ἄρθρο, ὑπό τόν τίτλο «Καταγωγικοί µῦθοι καί πολιτικό σχέδιο τοῦ ᾽21» καί τόν ἐκπληκτικό ὑπότιτλο ἐπί λέξει: «Ἡ Ἐπανάσταση δέν εἶναι ἀποτέλεσµα τῆς ἀγανάκτησης τοῦ λαοῦ, ἀλλά ἡ ἐφαρµογή τῆς ἀπόφασης τῶν διανοούµενων διαφωτιστῶν», ὅπου γράφει τά ἑξῆς: «Τό προεπαναστατικό ἔργο τῶν Ἑλλήνων διαφωτιστῶν διανοούµενων εἶναι ἡ ἐπινόηση τῆς ἱστορικῆς ταυτότητας τῶν Ἑλλήνων, ἡ διάδοσή της µέσῳ περιοδικῶν, φυλλαδίων καί βιβλίων (ἐρώτηση δική µου: πῶς σ' ἕναν λαό ἀναλφάβητο, ποιµένων καί χωρικῶν, διαδόθηκε ἡ «ἐπινοηµένη ἐθνική ταυτότητα» µέσῳ βιβλίων; Οἱ κλέφτες, οἱ ἁρµατολοί καί οἱ ἀγωνιστές ἤξεραν νά διαβάζουν;) καί τέλος ἡ ἀνύψωσή της σέ πολιτική ἰδεολογία». Ἀλλά ἀκοῦστε καί τήν συνέχεια: «Στά σχολικά ἐγχειρίδια, στίς ἐπετείους ὅπως ἡ σηµερινή, µᾶς διδάσκουν ὅτι ὁ λαός δέν ἄντεχε πλέον τή σκλαβιά καί ἐξεγέρθηκε. Ὁ λαϊκισµός, διάχυτος στήν κοινωνία µας ἐπί δεκαετίες, δέν ἀφήνει ἥσυχη οὔτε τήν ἱστορία οὔτε πολύ περισσότερο τόν λαό.
Στήν πραγµατικότητα καµµία ἀξιοσηµείωτη λαϊκή ἐξέγερση δέν ἔγινε στήν ἀρχή τῆς Ἐπανάστασης µέ ἐξαίρεση αὐτήν τοῦ Ἀντωνίου Οἰκονόµου στήν ῞Υδρα καί ἴσως στή Σάµο. Ἡ ἀπουσία σηµαντικῶν ἐξεγέρσεων ὀφείλεται ἐν πολλοῖς στό γεγονός ὅτι τό ὀθωµανικό αὐτοκρατορικό σύστηµα εἶχε ἐµπεδώσει µηχανισµούς συναίνεσης µέ τίς τοπικές ἀγροτικές κοινωνίες. Καί ἡ συναίνεση αὐτή ἦταν ἀρκετά λειτουργική ἀκόµη καί τίς παραµονές τοῦ ᾽21. Στίς λίγες περιπτώσεις πού ἡ συναίνεση δέν λειτουργοῦσε, ὅπως στήν περίπτωση τῶν Σουλιωτῶν, τότε καί µόνο τό αὐτοκρατορικό κράτος χρησιµοποιοῦσε τή βία. Τό ᾽21 δέν εἶναι ἀποτέλεσµα τῆς ἀγανάκτησης τοῦ λαοῦ, ἀλλά ἡ ἐφαρµογή ἑνός προαποφασισµένου σχεδίου [ ] Προαποφασισµένου ἐν πολλοῖς ἀπό τούς διανοούµενους διαφωτιστές πού συγκρότησαν καί ἀνέπτυξαν τήν κατ' ἐξοχήν ἐπαναστατική ὀργάνωση τῶν Ἑλλήνων, τή Φιλική Ἑταιρεία, ὑπό τήν ἐπιρροή τοῦ γαλλικοῦ ἰακωβινισµοῦ» (sic!).
Ὁ κ. Πιζάνιας, ὅπως φαίνεται, εἶναι φανατικός ὀπαδός τῆς ἱστορικῆς θεωρίας τῆς συνωµοσίας. Ὁλόκληρη Ἐπανάσταση, πού ξεσήκωσε ἕναν ὁλόκληρο λαό καί µάλιστα σέ ὁλόκληρη τήν Βαλκανική, µία Ἐπανάσταση πού εἶχε θύµατα Πατριάρχες, προεστούς, καπεταναίους, κλέφτες καί ἁρµατολούς καί ἁπλούς ἀγρότες, δέν ἔγινε µέ τήν πρόθυµη καί ἀδιάλλακτη βούληση τῶν ραγιάδων νά ζήσουν ἐλεύθεροι ἤ νά πεθάνουν, ἀλλά ἦταν προαποφασισµένο προϊόν µυστικῆς συνωµοσίας. Ἐκπληκτικό!
Ἐξ ἄλλου ὁ κ. Πιζάνιας, ἄν καί τακτικός καθηγητής τῆς Ἑλληνικῆς Ἱστορίας, δέν ἔχει φαίνεται διαβάσει καλά τό κλασσικό ἔργο τοῦ Σάθα Ἡ Τουρκοκρατουµένη Ἑλλάς, ἀλλά οὔτε τούς Περιηγητές τοῦ Κυριάκου Σιµόπουλου. Ἐκεῖ θά µάθαινε ὅτι περίπου κάθε τριάντα χρόνια (δηλαδή ἀνά µία γενιά) ξεσποῦσαν ἐπαναστάσεις, σέ ὅλη τήν διάρκεια τῆς Τουρκοκρατίας, ἀπό τήν πρώτη Ἐπανάσταση τοῦ Κροκόδειλου Κλαδᾶ, ἀµέσως µετά τήν ῞Αλωση, µέχρι τά Ὀρλωφικά τό 1770 καί τήν ἐπανάσταση τοῦ Βλαχάβα στόν Ὄλυµπο τό 1806. Καί, τέλος πάντων, ἄν θεωρεῖ τόν Σάθα καί τόν Σιµόπουλο ἐθνικιστές ἱστορικούς, ἄς διαβάσει καί τόν καθόλου –µά καθόλου– φιλέλληνα Φίνλεϊ, πού λέει ἀκριβῶς τά ἴδια. Ἀλλά τό κείµενο τοῦ κ. Πιζάνια στήν Καθηµερινή δέν ἔχει οὔτε µία –οὔτε µία!– βιβλιογραφική παραποµπή. Οἱ «µηχανισµοί συναίνεσης», ἐξ ἄλλου, πού εἶχε διαµορφώσει τό ὀθωµανικό κράτος σύµφωνα µέ τόν κ. Πιζάνια, ἦταν οἱ ἀποκεφαλισµοί, τό παιδοµάζωµα, ἡ ἄγρια φορολογία, οἱ γενικευµένες σφαγές καί ἄλλες δηµοκρατικές καί φιλειρηνικές διαδικασίες. Γιατί δέν ἀναφέρει ὁ κ. Πιζάνιας τήν κάθοδο, στά 1715, στόν Μοριᾶ καί στήν Ρούµελη, τοῦ µεγάλου βεζύρη Ἁλῆ-Κιουµουρτζῆ, ἐπικεφαλῆς τεραστίου στρατεύµατος, πού ἰσοπέδωσε τήν νότια Ἑλλάδα; Γιατί δέν ἀναφέρει τήν καταστροφή τοῦ Μοριᾶ τό 1770 ἀπό τόν Καρά-Μουσταφᾶ καί τούς 100.000 Τουρκαλβανούς του; Γιά ποιά «συναίνεση» µιλᾶ ὁ κ. Πιζάνιας;
Καί γιά ποιά «ἀπουσία σηµαντικῶν ἐξεγέρσεων» στήν ἀρχή τῆς Ἐπανάστασης γράφει ὁ κ. Πιζάνιας; Τί ἦταν τότε τό Βαλτέτσι, τό Λάλα, ἡ Καλαµάτα κ.λπ.;
Κι ὅσο γιά τήν «ἐπιρροή τοῦ γαλλικοῦ ἰακωβινισµοῦ», ὁ κ. Πιζάνιας λίγο µᾶς τά µπερδεύει: ἡ Γαλλική Ἐπανάσταση ἔγινε τό 1789. Τότε ἐπιρροή τίνος πράγµατος ἦταν ἡ γενικευµένη ἐξέγερση τοῦ 1770 ἤ οἱ προηγούµενες ἐπαναστάσεις (σέ ὅλη τήν διάρκεια τῆς Τουρκοκρατίας γίνονταν, ὅπως εἴπαµε, ἐπαναστατικά κινήµατα κατά µέσον ὅρο κάθε τριάντα χρόνια); 'Ή ἦταν «ἐπιρροή τοῦ γαλλικοῦ ἰακωβινισµοῦ» τό ἐπαναστατικό κίνηµα τοῦ Κροκόδειλου Κλαδᾶ στήν Πελοπόννησο τοῦ 1460, τρεῖς αἰῶνες πρίν τόν ἰακωβινισµό;
Ἀλλά τήν βαθύτερη φιλοσοφία τοῦ κ. Πιζάνια διακρίνει κανείς καλύτερα ὅταν, παρά κάτω, ἀποκαλεῖ τό σύνθηµα «φωτιά καί τσεκούρι στούς προσκυνηµένους» (πού ἐξαπέλυσε ὁ Κολοκοτρώνης τό 1825-6 ἐναντίον ὅσων δήλωναν ὑποταγή στόν Ἰµπραήµ πού κατέκαιε τήν Πελοπόννησο) ὡς «κινήσεις, πού θυµίζουν περίοδο ἐπαναστατικοῦ τρόµου». Εἶναι ἐπίσης ἀπολύτως χαρακτηριστικό ὅτι ὁ κ. Πιζάνιας γράφει «ἐνάντια στούς "προσκυνηµένους" ῞Ελληνες στόν Ἰµπραήµ», δηλαδή θέτει τήν λέξη προσκυνηµένους σέ εἰσαγωγικά. Καταλάβαµε, κ. Πιζάνια...
Καί νά σκεφθεῖ κανείς ὅτι τό κείµενό του ἐκφωνήθηκε ὡς πανηγυρικός τῆς 25ης Μαρτίου στό Γεωπονικό Πανεπιστήµιο...
∆έν τελειώσαµε µέ τόν κ. Πιζάνια. Ἐπανῆλθε µέ συνέντευξή του στήν ἄπειρα φιλόξενη Καθηµερινή στίς 29 Ἀπριλίου 2007 (σ. 7), ὅπου διατυπώνει τήν ἄποψη ὅτι ἡ Ἑλληνική Ἐπανάσταση δέν εἶναι, ὅπως ξέραµε µέχρι σήµερα, κι ὅπως οἱ ἴδιοι οἱ πρωταγωνιστές της τήν συνέλαβαν, ἀπελευθερωτικός πόλεµος ἤ ἀγώνας τῆς ἀνεξαρτησίας (προφανῶς οὔτε νά ἀπελευθερωθοῦµε θέλαµε οὔτε τήν ἀνεξαρτησία µας ἐπιδιώκαµε), «καί ἀκόµη χειρότερα δέν εἶναι "Παλιγγενεσία" ἑνός δῆθεν προϋπάρχοντος ἔθνους, ὅπως ὑποστηρίζει ἡ ἐθνοκεντρική δοξασία».[ ]
Ἐγώ, ὅµως, µέ αὐστηρά ἐπιστηµονικά κριτήρια, θά χαρακτηρίσω «δοξασία» τίς ἀπόψεις τοῦ κ. Πιζάνια. ∆ιότι σ' ὅλ' αὐτά δέν εἶδα οὔτε µία συγκεκριµένη παραποµπή σέ πηγές τῆς ἐποχῆς, οὔτε ἕνα πραγµατολογικό ἐπιχείρηµα. Ἐπιστήµη ὅµως εἶναι ἡ ἐξαγωγή συµπερασµάτων µέ βάση ὑπαρκτά στοιχεῖα (ἄς διαβάσει ὁ κ. Πιζάνιας τόν κώδικα τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῶν Ἁγίων Τεσσαράκοντα Σπάρτης (πού ἀνακάλυψε ὁ διακεκριµένος βυζαντινολόγος Νικόλαος Βέης), πού ἀνήκει στόν 17ο αἰῶνα καί δείχνει τήν γλαφυρή, ὡραιότατη ἑλληνική γλῶσσα τῆς ἐποχῆς, πού κανένας Κοραῆς δέν κατασκεύασε καί πού µοιάζει τόσο πολύ µέ τήν σηµερινή δική µας!) καί ὄχι χαρακτηρισµοί, κρίσεις, θεωρίες καί ἄφθονη φλυαρία.
Ὁ δηµοσιογράφος κ. Πάσχος Μανδραβέλης, στίς 21 Φεβρουαρίου 2007, δηµοσιεύει στήν Καθηµερινή ἄρθρο µέ τίτλο «Τό δίκιο τοῦ ἀρχιεπισκόπου», ὅπου συµπεριελάµβανε τήν φράση «τά ψεύτικα λάβαρα τῆς Ἁγίας Λαύρας». Ἀνέτρεξα λοιπόν στήν σχετική βιβλιογραφία, γιά νά διαπιστώσω τήν ἱστορική ἀλήθεια, καί ἀνακάλυψα ὅτι τό περιστατικό τῆς Ἁγίας Λαύρας ἐπιβεβαιώνουν πλήρως καί ἀναλυτικά: α) ὁ ἔγκυρος ἱστορικός Οὐίλλιαµ Μύλλερ, στό κλασσικό ἔργο του Ἡ Τουρκία καταρρέουσα, Ἀθήνα, ἔκδοση τοῦ βιβλιοπωλείου τῆς Ἑστίας, 1914, σελ. 93, β) ὁ Σάµουελ Γκρίντλεϋ Χάου, στήν Ἱστορική σκιαγραφία τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπανάστασης, Νέα Ὑόρκη, 1928, ἀνατύπωση ἑλλ. µετάφρ. 1997, σελ. 66. Σηµειωτέον ὅτι ὁ Χάου ἔζησε στήν Ἑλλάδα κατά τήν ἐπαναστατική περίοδο ἐπί πέντε ἔτη καί προσέφερε ὑπηρεσίες ὡς ἰατρός, γ) ὁ ἐγκυρώτερος ἱστορικός καί σύγχρονος τῆς Ἐπανάστασης Σπυρίδων Τρικούπης, στήν κλασσική Ἱστορία τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως, ἀνατύπωση ἀπό τήν Νέα Ἑλληνική Βιβλιοθήκη, σ. 62. Τά παραπάνω ἐνδεικτικά, διότι σχεδόν ὅλες οἱ πηγές ἀναφέρουν τήν Ἁγία Λαύρα.
῎Εστειλα ἐπιστολή στήν Καθηµερινή µέ τά προαναφερθέντα, ὅπου ἐπεσήµαινα ἐν κατακλεῖδι ὅτι ἀπόψεις καί κρίσεις πού ἀφοροῦν τόσο σοβαρά ζητήµατα πρέπει νά εἶναι ἐπαρκῶς τεκµηριωµένες καί ὄχι προϊόντα ἰδεολογικῶν ἐπιρροῶν. Ἡ Καθηµερινή δηµοσίευσε τήν ἐπιστολή µου, ἀλλά φαίνεται ὅτι ὁ κ. Μανδραβέλλης γνωρίζει καλύτερα ἀπό τόν Σπυρίδωνα Τρικούπη τά γεγονότα καί µᾶλλον θεωρεῖ τόν Μύλλερ καί τόν Χάου ἐκπροσώπους τοῦ ἑλληνικοῦ ἐθνικισµοῦ. Γι' αὐτό καί στίς 28 Μαρτίου, ἕναν περίπου µῆνα µετά, ἐπανῆλθε ἀπτόητος ἀπό ἐπιστηµονικά ἐπιχειρήµατα καί πηγές σέ νέο του ἄρθρο, µέ τόν τίτλο «Οἱ "ἀγαθοί" µας µῦθοι» (τό ἀγαθοί σέ εἰσαγωγικά τοῦ ἰδίου), ξεκινώντας µέ τήν πρόταση: Ἡ κατάρρευση τῶν µύθων γιά τό «κρυφό σχολειό» καί τήν «εὐλογία τοῦ Παλαιῶν Πατρῶν Γερµανοῦ στήν Ἁγία Λαύρα» κ.λπ. κ.λπ.
Περίµενα ἀπό τόν κ. Μανδραβέλη ἤ νά ἀναθεωρήσει ὅσα εἶχε προηγουµένως ὑποστηρίξει, ὑπό τό βάρος τῶν παραποµπῶν καί τῆς βιβλιογραφίας πού τοῦ ἔστειλα, ἤ νά ὑποστηρίξει µέ ἄλλες, ἀντίθετες παραποµπές καί ἄλλη βιβλιογραφία, τήν ὀρθότητα τῶν ἀπόψεών του. Ἀλλά δέν ἔπραξε οὔτε τό ἕνα οὔτε τό ἄλλο. Αὐτό λοιπόν ἀποδεικνύει σαφέστατα ὅτι οἱ ἀπόψεις τοῦ κ. Μανδραβέλη δέν προκύπτουν ἀπό µελέτη τῶν πραγµατικῶν περιστατικῶν, ἀλλά ἀποτελοῦν προϊόν ἰδεολογικῆς ἐµµονῆς καί ὡς γνωστόν οἱ ἰδεολογικές ἐµµονές δέν κάµπτονται οὔτε καί ἀπό τήν πιό ἐµπεριστατωµένη ἐπιχειρηµατολογία καί ἀποδείξεις, διότι σχετίζονται περισσότερο µέ τόν ψυχικό καί λιγώτερο µέ τόν πνευµατικό µας κόσµο.
Γιά τό ζήτηµα τοῦ κρυφοῦ σχολειοῦ, πού ἐπίσης ὁ κ. Μανδραβέλης καταγγέλλει ὡς µῦθο, τήν ἀπάντηση ἔχει δώσει ὁ Φ.Ι. Κακριδῆς (ἐκτός ἄν ὁ κ. Μανδραβέλης ἀµφισβητεῖ καί τό ἐπιστηµονικό κῦρος τοῦ κ. Κακριδῆ ἤ ἄν τόν θεωρεῖ κι αὐτόν ἀκραῖο ἐθνικιστή). Σέ ἄρθρο του στό Βῆµα [22 Φεβρουαρίου 1998, Νέες Ἐποχές, σ. 11], ὁ Κακριδῆς σηµειώνει ὅτι, ναί µέν ὑπῆρχαν σχολές ἐπί Τουρκοκρατίας, ἀλλά ἡ λειτουργία τους ἐλεγχόταν αὐστηρά ἀπό τήν τουρκική ἐξουσία, ὥστε νά ἀποκλείεται ἡ πατριωτική ὀρθόδοξη διδασκαλία καί ἡ µαχόµενη Ὀρθοδοξία, γι' αὐτό καί ὑπῆρχαν παράλληλοι, ἄτυποι καί διαφεύγοντες τοῦ τουρκικοῦ ἐλέγχου µηχανισµοί διδασκαλίας, πού στήν λαϊκή συνείδηση καταγράφηκαν ὡς «κρυφό σχολειό». Ἀλλά ἡ ἀναδροµή στό παρελθόν ἐπιβεβαιώνεται ἀπό τό παρόν: στήν κατεχόµενη Κύπρο, τίς διώξεις πού ὑπέστη καί ὑφίσταται ἡ δασκάλα 'Ελένη Φωκά τίς ἔχετε ἀκούσει, φίλτατε κ. Μανδραβέλη µου;
2 Σεπτεµβρίου 2007: ὁ κ. ∆ηµήτρης Σωτηρόπουλος, διδάσκων Ἱστορία στό Ἰόνιο Πανεπιστήµιο, παρουσιάζει τό ἔργο τοῦ (ἄγνωστου σέ µένα) κ. Νίκου Ροτζώκου, µέ τίτλο Ἐθναφύπνιση καί Ἐθνογένεση (σ.τ.σ.: νά ᾽την πάλι ἡ Ἐθνογένεση), Ὀρλωφικά καί ἑλληνική ἱστοριογραφία. Ὁ ἀπίστευτος τίτλος τῆς βιβλιοπαρουσίασης (πού καταλαµβάνει τό ἥµισυ τῆς σελίδας 6 τῆς Καθηµερινῆς, εἶναι «Τά Ὀρλωφικά δέν ἦταν ἐθνική ἐπανάσταση». Χωρίς κἄν ἕνα ἐρωτηµατικό στό τέλος. ∆ηλαδή, κατόπιν τοῦ ἔργου τοῦ κ. Ροτζώκου καί τῆς βιβλιοπαρουσιάσεώς του ἀπό τόν κ. Σωτηρόπουλο, τό θέµα ξεκαθάρισε καί θεωρεῖται λῆξαν! Τά Ὀρλωφικά, πού ἐπί αἰῶνες οἱ πηγές ἀναφέρουν ὡς τήν τελευταία µεγάλη Ἐπανάσταση τῶν ὑπόδουλων Ἑλλήνων πρίν τό ᾽21, κατατάσσεται πλέον ὁριστικά στίς... µή ἐθνικές ἐπαναστάσεις! (῎Αραγε τί ἐπανάσταση ἦταν; Ταξική; 'Ή µήπως δέν ἦταν ἐπανάσταση;) Σύµφωνα µέ τόν κ. Σωτηρόπουλο, «ἡ γραφίδα τοῦ ἱστορικοῦ Νίκου Ροτζώκου ἔρχεται νά σκίσει σάν γιαταγάνι τίς βεβαιότητές µας σέ σχέση µέ τίς ἐπαναστατικές κινητοποιήσεις τῶν ὁµοδόξων τοῦ ὕστερου 18ου αἰῶνα στά νότια τῆς Ὀθωµανικῆς Αὐτοκρατορίας».
Μία δηµοφιλής σ' αὐτούς τούς κύκλους ἀναφορά εἶναι ἡ καταγγελία τῆς «ἐθνοκάθαρσης» τῶν Τούρκων τῆς Τρίπολης ἀπό τούς ῞Ελληνες κατά τήν Ἀπελευθέρωσή της τόν Σεπτέµβριο τοῦ 1821. «Ὅταν οἱ Ἕλληνες µπῆκαν στήν Τρίπολη, δέν ἔµεινε λιθάρι ὄρθιο», ἐπισηµαίνει ὀρθά ὁ κύριος Θάνος Βερέµης, καθηγητής Ἱστορίας στό Πανεπιστήµιο Ἀθηνῶν, σέ συνέντευξή του στόν Τύπο τῆς Κυριακῆς (1-4-2007). ῎Οχι µόνον δέν θά διαψεύσω, ἀλλά θά τεκµηριώσω καί θά ἐπιβεβαιώσω τό γεγονός: «Τό ἄλογό µου», γράφει ὁ νικητής τῶν Τούρκων καί ἀπελευθερωτής τῆς Ἑλλάδος Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, «ἀπό τά τείχη ἕως τά σαράγια δέν ἐπάτησε γῆ» [Κολοκοτρώνη Ἀποµνηµονεύµατα, ἐκδ. ∆ρακοπούλου, σελ. 93]. 32.000 Τοῦρκοι ἐσφάγησαν ἀπό τούς ῞Ελληνες, συνεχίζει ὁ Γέρος τοῦ Μοριᾶ, ὁ ὁποῖος ἔβαλε «Τελάλη, νά παύσῃ ὁ σφαγµός». Καί συνεχίζει: «῞Οταν ἐµβῆκα εἰς τήν Τριπολιτσά, µοῦ ἔδειξαν τόν πλάτανο εἰς τό παζάρι ὁπού ἐκρέµαγαν τούς ῞Ελληνες. Ἀναστέναξα καί εἶπα: "῎Αϊντε, πόσοι ἀπό τό σόγι µου καί ἀπό τό ἔθνος µου ἐκρεµάσθησαν ἐκεῖ", καί διέταξα καί τόν ἔκοψαν. Ἐπαρηγορήθηκα καί διά τόν σκοτωµό τῶν Τούρκων».
῎Οχι, κύριοι ὄψιµοι «ἀνθρωπιστές», οἱ σηµερινοί ἐλεύθεροι ῞Ελληνες δέν αἰσθανόµαστε ἐνοχές γιά τήν «ἀνθρωπιστική καταστροφή» τῆς Τρίπολης, τόν µατοβαμµένο Σεπτέµβρη τοῦ 1821. ∆εδοµένου ὅτι δέν ὑφίστατο τότε –ὅπως καί δέν ὑφίσταται οὔτε σήµερα– διεθνής ὀργανισµός πού νά χαρίζει τήν ἐλευθερία στούς ὑπόδουλους λαούς, κατόπιν γραπτῆς αἰτήσεως µετά χαρτοσήµου. Οὔτε οἱ Τοῦρκοι θά ἔφευγαν µόνοι τους ἀπό τήν Ἑλλάδα κατόπιν διαπραγµατεύσεων. Οἱ πρόγονοί µας, βεβαίως, τό γνώριζαν αὐτό πολύ καλά, γι' αὐτό καί τό κεντρικό σύνθηµα στήν Ἐπανάσταση ἦταν «Ἐλευθερία ἤ Θάνατος». - ΠΗΓΗ
Κάντε Like στη σελίδα μας στο facebook και ακολουθείστε μας στο Twitter
Το πρωινό της 20ης Ιουλίου 1974, βρήκε τον τότε Αντισυνταγματάρχη Γεώργιο Μπούτο, να κινείται με τη Μονάδα του με κατεύθυνση προς την πόλη της Κερύνειας. Ενστερνιζόμενος με τους άντρες του το Λακωνικό «ου πόσοι αλλά που», κινήθηκε με τα ελαφρά τεθωρακισμένα οχήματα του Τάγματός του, με αποστολή την εξάλειψη του εχθρικού προγεφυρώματος κοντά στην ακτή απόβασης.
Δυστυχώς, η τουρκική πολεμική αεροπορία, εντόπισε έξω από το χωριό Κοντεμένος και προσέβαλε τα μέσα και προσωπικό του 286 Τάγματος με μεγάλη σφοδρότητα. Τις δύσκολες στιγμές της μάχης, δεν έλαβε τα μέτρα που γνώριζε για να προφυλάξει τον εαυτό του. Οδηγούμενος από το πατρικό ένστικτο αλλά και το έμφυτο ηγετικό ταπεραμέντο, αγέρωχος, μέσα από τη θυρίδα του οχήματος, καθοδηγεί και εμψυχώνει τους στρατιώτες του. Τα εχθρικά πυρά, ζήλεψαν το παλληκάρι που μαζί του κουβαλούσε τις πανανθρώπινες αξίες του χρέους και της αξιοπρέπειας. Του ανθρώπου ο οποίος στους ώμους του, ανασήκωνε την τιμή του Έλληνα Αξιωματικού, προσπαθώντας να ξεπλύνει με το αίμα του την ντροπή αυτών, που λίγες μέρες νωρίτερα, συμμετείχαν στο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου. Το άκουσμα του τραυματισμού του, στην αρχή αναστάτωσε τους στρατιώτες του. Τον φόβο διαδέχτηκε ο ενθουσιασμός και το πείσμα. Η Μονάδα, παρά τον βαρύ φόρο αίματος, συνέχισε την αποστολή της για να κερδίσει τα στεφάνια δόξας και να ταυτίστει με το «θνήσκειν υπέρ πατρίδος», που έκτοτε, ακολουθεί τις συνειδήσεις των μελών του συνδέσμου πολεμιστών του 1974.
Οι επόμενες μέρες, βρήκαν τον βαριά λαβωμένο Αξιωματικό στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας και αργότερα στο 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο Αθηνών, να παλεύει για να κρατηθεί στη ζωή. Ακόμα και σε αυτή την κατάσταση, ρωτούσε να μάθει για την υγεία των στρατιωτών του που τραυματίστηκαν μαζί του στην αεροπορική προσβολή του Κοντεμένου, χωρίς να υπολογίζει το δικό του πόνο. Συνηθισμένος στους άνισους αγώνες, έδωσε την τελευταία του μάχη με παράπονο και πίκρα για την εγκατάλειψη και τα δεινά του Κυπριακού Λαού. Στις 3 Αυγούστου του 1974, η αγνή ψυχή του υπέροχου ανθρώπου, πέταξε στα μαρμαρένια Ηλύσια για να πάρει τη θέση που της αρμόζει, ανάμεσα στους εκλεκτούς του Έθνους. Αυτούς που η μοίρα αξίωσε να σκαρφαλώσουν στα υψηλά και δαφνοστεφανωμένα δώματα της αθανασίας.
Συνειδητά, τήρησε κατά γράμμα τον όρκο του Έλληνα Αξιωματικού, «υπερασπιζόμενος με πίστη και αφοσίωση μέχρι της τελευταίας ρανίδας του αίματος του, τις σημαίες» του χρέους και της ανθρωπιάς. Στις ίδιες, άυλες σελίδες του ημερολογίου των τιμημένων, με χρυσά γράμματα, δίπλα ακριβώς από του Παύλου Μελά, έγραψε: «...εκπλήρωσα τη δική μου φιλοδοξία... υπερασπίστηκα την πατρίδαν μου και δι' αυτήν απέθανα».
Ἡ κυπριακὴ ἐφημερίδα «Ο ΑΓΩΝ», κατέγραψε τὸ παράπονο τοῦ Μποῦτου, στὸ διάστημα ποὺ νοσηλευόταν βαριὰ τραυματισμένος. «...Ὁ Μποῦτος ἔφυγε μὲ τὸ παράπονο στὰ χείλη. Πάντοτε παραπονεῖτο, γιατὶ ἡ Ἑλλάδα δὲν εἶχε στείλει ἔστω καὶ ἕνα ἀεροπλάνο γιὰ νὰ βοηθήσῃ τὴν Κύπρο. Ποῦ εἶναι μωρὲ ἡ Ἑλλάδα νὰ στείλῃ ἔστω καὶ τρία ἀεροπλάνα καὶ νὰ δῇς τοὺς τούρκους ποῦ θὰ πᾶνε, παραμιλοῦσε στὸ νοσοκομεῖο ὅπου ἐνοσηλεύετο». Καὶ μὲ αὐτό τὸ παράπονο ξεψύχησε.
Κάντε Like στη σελίδα μας στο facebook και ακολουθείστε μας στο Twitter