Write on Τρίτη, 08 Σεπτεμβρίου 2020 Κατηγορία ΕΠΙ ΣΚΟΠΟΝ

Γράφει ο Παναγιώτης Σαββίδης

To Βερντέν (Verdun) είναι μια πόλη 18.000 κατοίκων στην Β.Α. Γαλλία στην ιστορική περιοχή της Λωρραίνης, κοντά στα σύνορα με την Γερμανία. Κτισμένη σε στρατηγική τοποθεσία, που ελέγχει τις διαβάσεις που οδηγούν στο Παρίσι, η πόλη οχυρώθηκε ισχυρά και κατά τη διάρκεια του Α΄ Π.Π.. Εκεί μάλιστα, έλαβε μέρος μία από τις φονικότερες αναμετρήσεις μεταξύ Γάλλων και Γερμανών, που κράτησε έντεκα σχεδόν μήνες, με βαριές απώλειες και για τις δύο πλευρές. Η αντοχή και η αποτελεσματικότητα των οχυρώσεων στο Βερντέν οδήγησε τους Γάλλους στη συνέχεια στην κατασκευή της περίφημης «Γραμμής Μαζινό», η οποία όμως αποδείχθηκε εντελώς ανεπαρκής για τις συνθήκες του Β' Παγκοσμίου Πόλεμου.

Σήμερα το Βερντέν είναι χαρακτηρισμένο ως «Πόλη – Μνημείο», αποτελώντας παγκόσμιο σημείο αναφοράς στο λεγόμενο ιστορικό τουρισμό και τουρισμό μνήμης, που βρίσκεται σε άνοδο όπως μαρτυρούν και οι αριθμοί προ πανδημίας. Η πόλη ζει και ευημερεί όχι μόνο αξιοποιώντας στο έπακρο την «κληρονομιά» που άφησαν πίσω τους οι δύο μεγάλοι καταστροφικοί πόλεμοι του 20ου αιώνα, αλλά προωθώντας παράλληλα τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης και την αναγκαιότητα να μην επαναληφθούν τραγικά λάθη του παρελθόντος που οδηγήσαν την ανθρωπότητα στον όλεθρο.

Έτσι, οχυρώσεις του Α’ Π.Π. και πεδία μάχης που διεξήχθησαν πολύνεκρες συγκρούσεις, στρατιωτικά κοιμητήρια και μαυσωλεία, μνημεία και μουσεία που λειτούργησαν μεταπολεμικά, αποτελούν σήμερα ένα οργανωμένο δίκτυο διαδρομών -μέσα και έξω από το Βερντέν που μ’ ένα εισιτήριο ο επισκέπτης μπορεί να ξεναγηθεί, όπως αναφέρει και το σχετικό τηλεοπτικό σποτ του δημοτικού τουριστικού οργανισμού.

Ο ιστορικός τουρισμός αποτελεί κομμάτι του πολιτιστικού τουρισμού και ενδιαφέρει όλους όσους θέλουν να γνωρίσουν από κοντά περιοχές που διαδραματίστηκαν σημαντικά γεγονότα της ιστορίας, συνδυάζοντας την γνώση με την αναψυχή και την χαλάρωση. Κάθε χρόνο χιλιάδες Γάλλοι και ξένοι τουρίστες, επισκέπτονται το Βερντέν και τη γύρω περιοχή, συμβάλλοντας ουσιαστικά στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας.

Περίπου 50 χλμ Β.Α. του Βερντέν, βρίσκεται το συγκρότημα του Fermond, ένα από τα οχυρά της περιβόητης «Γραμμής Μαζινό» στα γαλλογερμανικά κυρίως σύνορα. Το οχυρό αποτελείται από επτά συγκροτήματα, που βρίσκονται σε βάθος 30 μ. από τη επιφάνεια της γης, με συνολικό μήκος υπόγειων στοών τα 30 χλμ. Από το 1977 το οχυρό λειτουργεί ως επισκέψιμο μουσείο, με τους επισκέπτες να μπορούν να δουν πως ήταν οι χώροι του κατά τον Β’ Π.Π., Αν και αποτελεί ιδιοκτησία του γαλλικού υπουργείου Εθνικής Άμυνας, τη διαχείρισή του έχει η «Ένωση Φίλων Οχυρού Fermond της Γραμμής Μαζινό» (είσοδος 5-8 ευρώ).

Στις μέρες μας περισσότερα από 15 οχυρά-συγκροτήματα σε όλο το μήκος της «Γραμμής Μαζινό» είναι αξιοποιήσιμα και επισκέψιμα από συλλόγους τοπικής ιστορίας, δήμους, συμπράξεις δήμων, συλλόγων και ιδιωτών που καταβάλλουν μέρος των εσόδων –όλα τα οχυρά έχουν είσοδο- στο γαλλικό υπουργείο Εθνικής Άμυνας, στο οποίο λειτουργεί ειδική υπηρεσία με ονομασία «ΜΝΗΜΗ ΚΑΙ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ» που μεταξύ άλλων υλοποιεί προγράμματα και δράσεις στο πλαίσιο προώθησης «Τουρισμού ιστορικής μνήμης» σε όλη τη χώρα.
Εκτός βέβαια από τη «Γραμμή Μαζινό» αντίστοιχες δράσεις – αξιοποιήσεις υπάρχουν και στην περιοχή της Νορμανδίας, στο βόρειο τμήμα της Γαλλίας, όπου το 1944 έγινε η απόβαση των συμμάχων που έκρινε την τύχη του Β ΠΠ.

Η ελληνική «Γραμμή Μαζινό» που ανάγκασε τους ναζί ν’ αλλάξουν σχέδια ...

Στην Ελλάδα δυστυχώς ουδείς ασχολείται σοβαρά με τη διάσωση και ανάδειξη της «κληρονομιάς» που άφησε στον τόπο μας ο Α΄ και Β΄ Π.Π. και που θα μπορούσε, ακολουθώντας παραδείγματα όπως αυτό της Γαλλίας, να συμβάλλει τόσο στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης -ειδικά αυτές τις δύσκολες εποχές- όσο και στην ενίσχυση των τοπικών κοινωνιών, μέσω της ανάπτυξης ενός νέου είδους θεματικού τουρισμού, με φανατικό κοινό. Του ιστορικού τουρισμού ή τουρισμού μνήμης.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της ελληνικής «Γραμμής Μαζινό», που ρημάζει ξεχασμένη και εγκαταλειμμένη -μ’ ελάχιστες εξαιρέσεις όπως του οχυρού Ρούπελ- στα βόρεια σύνορα της χώρας. Την εποχή που κατασκευάστηκε (1936-1940) η θρυλική «Γραμμή Μεταξά», όπως έμεινε στην ιστορία, θεωρούνταν έργο τιτάνιο, ασύλληπτου κόστους και τεράστιας εθνικής σημασίας. Το κόστος άγγιξε –με μέτριους υπολογισμούς το 1,5 δισ. δραχμές. Το ποσό αυτό (του 1936) θα αντιστοιχούσε σήμερα σε περισσότερα από 60 δισ. ευρώ ... Όσο το 1/6 του εξωτερικού χρέους της Ελλάδας του 2012.

Το μέγεθος του έργου είναι δυσθεώρητο, ιδιαίτερα εάν ληφθεί υπόψη ο χρόνος που απαιτήθηκε για την ολοκλήρωσή του: Μέσα σε 3,5 χρόνια διανοίχτηκαν υπόγειες στοές συνολικού μήκους 24 χλμ. και υπόγεια καταφύγια μήκους περίπου 13 χλμ., ενώ για την προσέγγιση στις περιοχές των οχυρών είχε κριθεί απαραίτητη η διάνοιξη 174 χλμ. οδικού δικτύου, αλλά και η κατασκευή λιμανιού στην Αμφίπολη Σερρών. Αρκεί να σημειωθεί ότι για τις δύο γραμμές του αθηναϊκού μετρό, μήκους 18 χλμ., κατά την πρώτη φάση, χρειάστηκαν εννέα χρόνια.

Ο στρατιωτικός σχεδιασμός του έργου έγινε από αξιωματικούς του Πεζικού και του Πυροβολικού, ενώ η κατασκευή ανατέθηκε σε αξιωματικούς του Μηχανικού. Ιδιαίτερα σημαντικός υπήρξε ο ρόλος του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.

Κατά τον Β’ Π.Π. όταν ο ελληνικός στρατός χρησιμοποίησε τα οχυρά για να αποκρούσει τη γερμανική στρατιά, αποδείχτηκε ότι το 1,5 δισ. δεν είχε σπαταληθεί άδικα. Κάποια από τα 21 συγκροτήματα της «Γραμμής Μεταξά» δεν έπεσαν ποτέ, παρά τη λυσσαλέα επίθεση των ναζί, προκαλώντας την έκπληξη του εχθρού, αλλά και τον θαυμασμό των συμμάχων. Τελικά, οι Έλληνες αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν όταν τα ναζιστικά στρατεύματα παρέκαμψαν τα οχυρά μέσω Γιουγκοσλαβίας και κατέλαβαν τη Θεσσαλονίκη.

Από τη δόξα στη λεηλασία και στην απαξίωση

Την περίοδο του λεγόμενου «Ψυχρού Πολέμου», που ακολούθησε μετά το τέλος του Β΄ Π.Π., οι οχυρώσεις στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα ενισχύθηκαν με νέα έργα, προς αντιμετώπιση του κινδύνου από τη γειτονική Βουλγαρία και όχι μόνο, με ολόκληρες περιοχές στη μεθόριο απόλυτα στρατικοποιημένες και Απαγορευμένες Ζώνες για τους πολίτες. Ωστόσο μετά το 1990, και τις γεωπολιτικές αλλαγές που ακολούθησαν στη Ν.Α. Ευρώπη, η σημασία της «Γραμμής Μεταξά» ατόνησε μια και έπαυσε ο λεγόμενος «από βορρά κίνδυνος» με τη Βουλγαρία σύμμαχο πλέον σε ΝΑΤΟ και Ε..Ε. Έτσι η θρυλική «Γραμμή Μεταξά» παροπλίστηκε ουσιαστικά, με την Στρατιωτική Υπηρεσία να διατηρεί ενεργά μόνο τα συγκροτήματα του Ρούπελ και του Ιστίμπεη στις Σέρρες,

Δυστυχώς όταν το 2000 λήφθηκε η απόφαση για παροπλισμό τους από την Στρατιωτική Υπηρεσία, δεν υπήρξε κανένας σχεδιασμός για την προστασία των 21 συγκροτημάτων από τις Σέρρες έως την Ροδόπη, με αποτέλεσμα γρήγορα να γίνουν στόχος επιτήδειων που τα αποψίλωσαν και τα λεηλάτησαν, προκαλώντας στα περισσότερα σοβαρές καταστροφές.
Να γίνουν Σέρρες και Δράμα το ελληνικό Βερντέν

Από το 2017 μια ομάδα νέων ανθρώπων στις Σέρρες και στη Δράμα, μέσα στους οποίους και ο υποφαινόμενος, εργάζονται επίμονα για τη διάσωση, αξιοποίηση και ανάδειξη των εγκαταλειμμένων οχυρώσεων της «Γραμμής Μεταξά», με στόχο τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης, αλλά και την ανάδειξη των ακριτικών περιοχών του Σιδηροκάστρου Σερρών και του Κάτω Νευροκοπίου Δράμας, ως κορυφαίων προορισμών ιστορικού τουρισμού ή τουρισμού μνήμης στην Ελλάδα, ακολουθώντας το πετυχημένο παράδειγμα της Γαλλίας.

Η οργάνωση ενός δικτύου δίπλα στα σύνορα με την Βουλγαρία, που θα περιελάβανε πεδία μαχών του Β΄ Π.Π., οχυρώσεις της «Γραμμής Μεταξά», τοπικά μουσεία κ.α., θα βοηθούσε σημαντικά στην ανάπτυξη μικρών χωριών που σήμερα αργοσβήνουν, ξεχασμένα. Πρόκειται για περιοχές που σήμερα, ακίνητα των υπουργείων Εθνικής Άμυνας και Περιβάλλοντος ρημάζουν και λεηλατούνται, αν και θα μπορούσαν στο πλαίσιο ενός ρεαλιστικού σχεδιασμού, ν’ αποτελέσουν τη βάση για τη δημιουργία μικρών ιστορικών θεματικών πάρκων, που θα δημιουργούσαν νέες θέσεις εργασίας, με την αύξηση της επισκεψιμότητας κ.α.

Δυστυχώς -μ’ ελάχιστες εξαιρέσεις- οι ιδιωτικές πρωτοβουλίες των τελευταίων χρόνων, είχαν ν’ αντιμετωπίσουν την αδιάφορη (ενίοτε και εχθρική) διάθεση της Στρατιωτικής Υπηρεσίας. Έτσι, σχέδια και μελέτες που κατατέθηκαν κατά καιρούς προς τους αρμόδιους προς την κατεύθυνση αυτή, κατέληξαν στον κάλαθο των αχρήστων μετά ... επαίνων, μ’ αποτέλεσμα να χαθούν σοβαρές ευκαιρίες χρηματοδότησης τους από ευρωπαϊκά προγράμματα.

Μπορεί για τους κατά καιρούς ιθύνοντες του υπουργείου Εθνικής Άμυνας και του ΓΕΣ, οι προτεραιότητές τους να μην αγγίζουν την αναγκαιότητα διάσωσης και ανάδειξης μιας σημαντικής «κληρονομιάς» της νεότερης ιστορίας της χώρας μας, ωστόσο για τις τοπικές κοινωνίες των Σερρών και της Δράμας, η ανάδειξη του ιστορικού τουρισμού ή τουρισμού μνήμης στις περιοχές αυτές, μπορεί να συμβάλλει σημαντικά -εκτός βέβαια από τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης- στην αναστροφή του κλίματος, βοηθώντας νέους ανθρώπους να παραμείνουν στον τόπο τους με τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, στην ενίσχυση επαγγελματιών που σχετίζονται με τον τουρισμό και βεβαίως στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης.

Με το άρθρο αυτό, ευελπιστώ πως η ηγεσία του υπουργείου Εθνικής Άμυνας και του ΓΕΣ -που έχουν λάβει επανειλημμένως και σχετικές επιστολές, θ’ αντιμετωπίσουν με προσοχή και διάθεση συνεργασίας, πρωτοβουλίες που κινούνται προς την κατεύθυνση αυτή.

Ας ακολουθήσουμε επιτέλους πετυχημένα παραδείγματα χωρών του εξωτερικού. Δεν πάμε ν’ ανακαλύψουμε τον τροχό της αμάξης, ας το κάνουμε απλά όπως η Γαλλία με το Βερντέν.
.
*Ο Παναγιώτης Σαββίδης είναι δημοσιογράφος και μέλος της Κοιν.Σ.Επ. Άγκιστρο Δράση στις Σέρρες, στους καταστατικούς στόχους της οποίας περιλαμβάνεται και η προώθηση του ιστορικού τουρισμού ή τουρισμού μνήμης στην περιοχή.

Write on Σάββατο, 06 Απριλίου 2019 Κατηγορία ΕΠΙ ΣΚΟΠΟΝ

Γράφει ο Παναγιώτης Σαββίδης Δημοσιογράφος – Μέλος Κοιν.Σ.Επ. Άγκιστρο Δράση

Το Σάββατο 6/4/2019 συμπληρώνονται 78 χρόνια από τη «Μάχη των Οχυρών» στη Μακεδονία και στη Θράκη. Τότε που μια χούφτα Έλληνες, αντιστάθηκαν με ηρωισμό και αυτοθυσία στις σιδηρόφρακτες ναζιστικές ορδές, αναγκάζοντας την ισχυρότερη πολεμική μηχανή της Ευρώπης, να τροποποιήσει τ’ αρχικά της σχέδια για να φτάσει και να καταλάβει τη Θεσσαλονίκη.

Ήταν ουσιαστικά το δεύτερο μεγάλο «ΟΧΙ» των Ελλήνων, μέσα σε λίγους μήνες, συνέχεια του νικηφόρου αγώνα στην Ήπειρο και στην Αλβανία κατά της Ιταλίας, που έσπευσε να βοηθήσει ο Χίτλερ προκειμένου να διασφαλίσει το τρωθέν γόητρο του Άξονα, αλλά και για να διασφαλίσει τα νώτα του ενόψει της επιχείρησης «Μπαρμπαρόσα» κατά της τότε Σοβιετικής Ένωσης.

Ο αγώνας των 21 Οχυρών της «Γραμμής Μεταξά», όπως πρώτοι αποκάλεσαν οι ξένοι από τον εμπνευστή του έργου Ιωάννη Μεταξά, δεν προκάλεσε μόνο τον θαυμασμό των Συμμάχων και του ελεύθερου κόσμου, αλλά και την αναγνώριση του εχθρού. Μιλώντας στο Ράιχσταγκ σε μια στιγμή ειλικρίνειας -και όσο ειλικρινής θα μπορούσε να ήταν- ο Χίτλερ ομολόγησε δημόσια : «Χάριν της ιστορικής δικαιοσύνης είμαι υποχρεωμένος να διαπιστώσω ότι από τους αντιπάλους οι οποίοι μας αντιμετώπισαν ήταν ιδιαίτερα ο Έλληνας στρατιώτης που πολέμησε με παράτολμο θάρρος και ύψιστη περιφρόνηση προς τον θάνατο. Συνθηκολόγησε τότε μόνον όταν κάθε περαιτέρω αντίσταση ήταν αδύνατη και επομένως μάταιη».

Ιστορικό πλαίσιο
Η «Γραμμή Μεταξά» από το Μπέλλες έως την Ροδόπη στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα κατασκευάστηκε την περίοδο 1936-1940 και θεωρούνταν έργο τιτάνιο, ασύλληπτου κόστους και τεράστιας εθνικής σημασίας, ενώ έχει χαρακτηριστεί το μεγαλύτερο τεχνικό έργο στην Ελλάδα του 20ού αιώνα.
Αν και κατασκευάστηκε προκειμένου να αντιμετωπίσει πιθανή εισβολή από τη γειτονική Βουλγαρία, αντιμετώπισε -με ελάχιστα μέσα- την ισχυρότερη πολεμική μηχανή της Ευρώπης, όταν η φημισμένη «Γραμμή Μαζινό» στην Γαλλία, έπεσε στα χέρια των Γερμανών αμαχητί.

Ενημερωτικά κάθε οχυρό αποτελούνταν από ένα υπόγειο δαιδαλώδες και αθέατο εξωτερικά συγκρότημα, με θαλάμους οπλιτών, γραφεία διοίκησης, μαγειρεία, αποθήκες πυρομαχικών και άλλους χώρους που επικοινωνούν μεταξύ τους με στενούς διαδρόμους και καταλήγουν συνήθως σε πολυβολεία, παρατηρητήρια και άλλα επίγεια αμυντικά έργα του οχυρού.
Το μέγεθος του έργου είναι δυσθεώρητο, ιδιαίτερα εάν ληφθεί υπόψη ο χρόνος που απαιτήθηκε για την ολοκλήρωσή του: Απαιτήθηκαν να διανοιχτούν υπόγειες στοές συνολικού μήκους 24 χλμ. και υπόγεια καταφύγια μήκους περίπου 13 χλμ., ενώ για την προσέγγιση στις περιοχές των οχυρών κατασκευάστηκαν 174 χλμ. οδικού δικτύου. Ο στρατιωτικός σχεδιασμός του έργου έγινε από αξιωματικούς του Πεζικού και του Πυροβολικού, ενώ η κατασκευή ανατέθηκε σε αξιωματικούς του Μηχανικού. Ιδιαίτερα σημαντικός υπήρξε ο ρόλος του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Γύρω από τα 21 οχυρά αναπτύχθηκαν διπλές και τριπλές γραμμές ανάσχεσης, με δίκτυα αντιαρματικών τάφρων και εμποδίων.

Τόσο η κατασκευή του πολυσύνθετου έργο, σε δυσπρόσιτα σημεία της ελληνοβουλγαρικής μεθορίου μέσα σε τέσσερα χρόνια και με τα τεχνικά μέσα της εποχής, όσο βέβαια και ο αγώνας των Ελλήνων υπερασπιστών κατά την γερμανική επίθεση στην Ελλάδα το 1941, αποτελούν μία από τις σημαντικότερες στιγμές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, που μαρτυρούν περίτρανα πως όταν οι Έλληνες ομονοούν τώρα μπορούν να πετύχουν θαύματα.

Από την ιστορία, στο μέλλον ...
Δυστυχώς σήμερα, μ’ ελάχιστες εξαιρέσεις, αυτό το σημαντικό έργο και η ιστορία που το συνδέει, τείνουν να περάσει στη λήθη. Μετά τις γεωπολιτικές εξελίξεις στη Ν.Α. Ευρώπη (η Βουλγαρία πλέον σύμμαχος σε ΝΑΤΟ και ΕΕ) και τις αλλαγές στις στρατιωτικές τεχνικές άμυνας, η πάλαι ποτέ «Γραμμή Μεταξά» έχει απενεργοποιηθεί ουσιαστικά και δεν περιλαμβάνεται στους αμυντικούς σχεδιασμούς της χώρας. Η Στρατιωτική Υπηρεσία εξακολουθεί σήμερα να λειτουργεί, ως επισκέψιμα ιστορικά μνημεία κάποια από τα οχυρά αυτά (Ιστίμπεη, Ρούπελ, Λίσσε, Νυμφαία) ενώ από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 η συντριπτική πλειοψηφία τους, εγκαταλείφθηκε και λεηλατήθηκε στη συνέχεια, με αποτέλεσμα να υποστούν σοβαρές καταστροφές. Η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών και οι περικοπές του ΥΕΘΑ, επέτειναν ακόμη περισσότερο το πρόβλημα.

Και όμως οι εγκαταλελειμμένες και λεηλατημένες οχυρώσεις της «Γραμμής Μεταξά», στις Σέρρες, στη Δράμα, στην Ξάνθη και στην Ροδόπη, θα μπορούσαν σήμερα ν’ αξιοποιηθούν από τις τοπικές κοινωνίες, συμβάλλοντας τόσο στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης και στη διάσωση των έργων αυτών -που αποτελούν ιστορικά μνημεία πλέον- αλλά και στην τόνωση των τοπικών οικονομιών μέσω προώθησης του ιστορικού τουρισμού ή τουρισμού μνήμης, όπως εξάλλου συμβαίνει εδώ και δεκαετίες σε άλλες χώρες του εξωτερικού με κορυφαίο παράδειγμα την Γαλλία (Γραμμή Μαζινό), την Λευκορωσία (Γραμμή Στάλιν) κ.α. Ακόμη και στην γειτονική Αλβανία, έχει δρομολογηθεί η τουριστική αξιοποίηση 100άδων τσιμεντένιων πολυβολείων και καταφυγίων που είχαν κατασκευαστεί την περίοδο του Χότζα.

Στην Ευρώπη, όπως σε όλον τον κόσμο, υπάρχει ένα ισχυρό target group που τον ενδιαφέρει να επισκεφθεί και να εξερευνήσει έργα και οχυρώσεις του Β’ Π.Π, που επίσης συνδέονται με σημαντικά ιστορικά γεγονότα.

Μια εκδήλωση κάνει viral το Ρούπελ στις Σέρρες
Το τελευταίο διάστημα όλο και περισσότεροι μιλούν, γράφουν, ασχολούνται κ.α. με τα οχυρά της «Γραμμής Μεταξά». Μια τυχαία αναζήτηση στο Google αρκεί, για να διαπιστώσει κανείς το ενδιαφέρον που έχουν οι θρυλικές οχυρώσεις και η ιστορία τους. Σ’ αυτό έχει συμβάλλει η εκδήλωση «ΡΟΥΠΕΛ 1941. Η ΑΝΑΒΙΩΣΗ» που ξεκίνησε το 2016 στις Σέρρες και σήμερα θεωρείται κορυφαίο φεστιβάλ ιστορικής αναπαράστασης Β’ Π.Π, στην Ελλάδα (www.roupel1941.gr). Το 2018 συγκέντρωσε περισσότερους από 8000 επισκέπτες, ενώ μεγαλύτερη αναμένεται η προσέλευση κατά τη φετινή διοργάνωση -που τελεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας- το τριήμερο 10-12/5/2019 που είναι εμπλουτισμένο με πολλές παράλληλες δράσεις. Η εκδήλωση αυτή, και η συντονισμένη προσπάθεια όσων βρίσκονται από πίσω, έχει καταφέρει να κάνει το Ρούπελ viral. Τα στοιχεία επισκεψιμότητας εντυπωσιάζουν, ειδικά όταν συγκρίνονται με το παρελθόν.

Πρωτοβουλίες, αλλά ...
Στο πλαίσιο ανάδειξης και προώθησης του ιστορικού τουρισμού ή τουρισμού μνήμης στις Σέρρες, βρίσκονται σε εξέλιξη πολλές πρωτοβουλίες τόσο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όσο συλλογικών φορέων και ιδιωτών που συνεργάζονται μεταξύ τους, πάνω στον κοινό στόχο, υλοποιώντας μεθοδικά έναν σχεδιασμό που για να έχει επιτυχία θα πρέπει να έχει ασφαλώς το «ΟΚ» της πολιτείας και βέβαια του υπουργείου Εθνικής Άμυνας, που εξακολουθεί να έχει στην ιδιοκτησία του τις ανενεργές οχυρώσεις.
Ένα παράδειγμα από προσωπική εμπειρία. Η Κοιν.Σ.Επ. Άγκιστρο Δράση στις Σέρρες, ιδρύθηκε το 2016 με στόχο -μεταξύ άλλων- τη διάσωση οχυρώσεων της περιοχής και αξιοποίησής του ακολουθώντας πετυχημένα παραδείγματα στο εξωτερικό- κατέθεσε το 2017 ένα ολοκληρωμένο σχέδιο – μελέτη προς το ΥΕΘΑ για μετατροπή του εγκαταλελειμμένου και λεηλατημένου οχυρού Καρατάς σ’ ένα ιστορικό θεματικό πάρκο, μοναδικό του είδους στην Ελλάδα. Αν και η υποδοχή τότε από το ΥΕΘΑ και το ΓΕΣ ήταν θετική, στην πορεία «σκάλωσε» στην παραχώρηση και στον καθορισμό αντιτίμου της εκμίσθωσης, επειδή στάθηκε αδύνατο να προκύψει η αντικειμενική αξία των ... 349 μ. υπογείων στοών. Έτσι χάθηκε η ευκαιρία για τη διάσωση και ανάδειξη του συγκεκριμένου οχυρού -που σήμερα ρημάζει- και η εξασφαλισμένη χρηματοδότηση μέσω ευρωπαϊκού προγράμματος, τα έσοδα στο ΤΕΘΑ μέσω της εκμίσθωσης, αλλά και η ευκαιρία να δημιουργηθεί ένας πόλος ιστορικού τουρισμού στην περιοχή με δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Για να είμαστε δίκαιοι, ενδιαφέρον υπήρξε από τους πρώην ΑΝΥΕΘΑ κ.κ.Βίτσα και Κουβέλη και της πρώην ΥΦΕΘΑ κυρίας Κόλλια, όπως και του πρώην Α/ΓΕΣ κ.Στεφανή, ωστόσο σήμερα το θέμα βρίσκεται ακριβώς εκεί που ξεκίνησε.

Στο βόρειο κομμάτι των Σερρών, η αξιοποίηση και η ανάδειξη του ιστορικού τουρισμού ή τουρισμού μνήμης, μπορεί να έχει σημαντικά οφέλη για την τοπική κοινωνία και οικονομία ειδικά αυτές τις δύσκολες εποχές. Πρωτοβουλίες νέων ανθρώπων με όραμα, αγάπη και πάθος για τα οχυρά και την ιστορία τους υπάρχουν και είναι συνεχείς και -εν μέρη- αποτελεσματικές. Οι δυνατότητές τους όμως είναι εκ των πραγμάτων περιορισμένες, όσο η πολιτεία και το ΥΕΘΑ δεν αντιμετωπίζουν τις προσπάθειες αυτές ως κινήσεις που θα ενισχύσουν τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης, θα διασώσουν τα έργα, θα επιφέρουν έσοδα στο δημόσιο ταμείο, αλλά θα συμβάλλει επίσης στην δημιουργία ενός σημαντικού πόλου επισκεπτών στην περιοχή ενισχύοντας σημαντικά την τοπική οικονομία και δημιουργώντας και νέες θέσεις εργασίας.

Ο υποφαινόμενος, μέλος της πρωτοβουλίας των ανθρώπων αυτών στις Σέρρες, κουράστηκε να φωνάζει και να γράφει για αυτά που εδώ και δεκαετίες κάνουν άλλα κράτη, αλλά στη χώρα μας η γραφειοκρατία εξακολουθεί να είναι ανατρεπτικός παράγοντας.

Από το 2016 έχουμε πραγματοποιήσει αναρίθμητες συναντήσεις με τις ηγεσίες του ΥΕΘΑ και του ΓΕΣ εισπράττοντας χαμόγελα και καλές προθέσεις, αλλά χωρίς κανένα αποτέλεσμα.Πρόσφατα αιτηθήκαμε συναντήσεις προς ενημέρωση με τη νέα ηγεσία του ΥΕΘΑ και του ΓΕΣ που είναι σε εκκρεμότητα, ευελπιστώντας πως θα καταφέρουμε να πείσουμε πως αυτό που συμβαίνει με επιτυχία εδώ και δεκαετίες στο εξωτερικό, μπορεί να γίνει και στην Ελλάδα με καλά αποτελέσματα και για το κράτος και για τις τοπικές κοινωνίες, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στη ανάδειξη και στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης της «Μάχης των Οχυρών».

Το οφείλουμε κυρίως στους ήρωες νεκρούς εκείνου αγώνα, που δεν θα πρέπει να τους θυμόμαστε μόνο κατά τον ετήσιο εορτασμό της επετείου.

Κάντε Like στη σελίδα μας στο facebook και ακολουθείστε μας στο Twitter

Write on Παρασκευή, 24 Νοεμβρίου 2017 Κατηγορία ΕΙΔΗΣΕΙΣ

Ο Μαθητικός Διαγωνισμός με θέμα "Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΟΧΥΡΩΝ" βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη. Όλα τα Δημοτικά Σχολεία, Γυμνάσια και Λύκεια των Νομών Σερρών και Θεσσαλονίκης έλαβαν την προκήρυξη.

Οι μαθητές θα διαγωνισθούν σε 7 κατηγορίες (ποίημα, διήγημα, ζωγραφική, τρισδιάστατη κατασκευή, ταινία μικρού μήκους, φωτογραφία, θεατρικό κείμενο). Η επέκταση του διαγωνισμού στον Νομό Θεσσαλονίκης αυξάνει τις απαιτήσεις και τις υποχρεώσεις εκ μέρους του Συνδέσμου Φίλων Οχυρού Ιστίμπεη.

Το μεγάλο έπαθλο θα είναι ένα τετραήμερο ταξίδι στη Γαλλία (απόβαση της Νορμανδίας) ανά βαθμίδα Εκπαίδευσης και 14 ηλεκτρονικοί υπολογιστές που θα ενισχύσουν τα εργαστήρια Πληροφορικής των Σχολείων, των οποίων οι μαθητές θα πρωτεύσουν στις 7 κατηγορίες του διαγωνισμού. Υποβάλλονται αιτήματα για υποστήριξη και ενίσχυση της πρωτοποριακής αυτής ενέργειας που θα προσελκύσει πολλές σχολικές εκδρομές στο Οχυρό Ρούπελ με σκοπό την έμπνευση των μαθητών που θα συμμετέχουν στον διαγωνισμό.

Έτσι τα παιδιά θα γνωρίσουν την ένδοξη Ιστορία των Οχυρών από κοντά και από την διενέργεια οργανωμένων σχολικών εκπαιδευτικών εκδρομών θα ενισχυθεί και η τοπική οικονομία.
Ο Σύνδεσμος Φίλων Οχυρού Ιστίμπεη καταβάλει τιτάνιες προσπάθειες για εκπλήρωση του καταστατικού του σκοπού, που είναι η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΜΝΗΜΗ. Στόχος είναι να ανδρωθούν γενιές που θα γνωρίζουν και θα σέβονται την Ιστορία!

1 afisaist

Κάντε Like στη σελίδα μας στο facebook και ακολουθείστε μας στο Twitter

Write on Τρίτη, 10 Οκτωβρίου 2017 Κατηγορία ΔΙΑΦΟΡΑ

Γράφει ο Παναγιώτης Σαββίδης - Δημοσιογράφος

Μια συγκινητική και συναρπαστική εμπειρία, στα πεδία μαχών του θρυλικού Ρούπελ και στα υπόγεια οχυρά της «Γραμμής Μεταξά» στις Σέρρες, προσφέρει στους επισκέπτες μια ομάδα νέων ανθρώπων της περιοχής, που έχουν συστήσει την Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση Άγκιστρο Δράση.

«Το Άγκιστρο είναι ένα μικρό χωριό 300 κατοίκων, δίπλα στα σύνορα με την Βουλγαρία. Είναι γνωστό για τα ζεστά ιαματικά νερά και το πέτρινο βυζαντινό λουτρό, που θεωρείται από τα παλαιότερα στην Ελλάδα» λέει ο πρόεδρος της Κοιν.Σ.Επ. κ.Άνθιμος Γεωργιάδης, συνεχίζοντας : «Ζώντας σε μια περιοχή με έντονο ιστορικό φορτίο, δίπλα στο θρυλικό οχυρό Ρούπελ, σκεφτήκαμε πως θα μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε –σε συνεργασία με το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας- και ν’ αναδείξουμε τουριστικά τις εγκαταλελειμμένες και παροπλισμένες οχυρώσεις των συνόρων, μεταφέροντας τους επισκέπτες σ΄ ένα ταξίδι στο χρόνο και στον Β΄ Π.Π. Τότε που μια χούφτα υπερασπιστές των οχυρών, αντιστάθηκαν με ηρωισμό και αυτοθυσία στους Γερμανούς εισβολείς ».

6 3

Το τελευταίο διάστημα το Γραφείο Εναλλακτικού Τουρισμού «Agkistro Action» που λειτουργεί η Κοιν.Σ.Επ. Άγκιστρο Δράση, πραγματοποιεί οργανωμένες περιηγήσεις δίπλα σε συρματοπλέγματα, τάφρους και αντιαρματικά εμπόδια και μέσα στις υπόγειες και δαιδαλώδες στοές των οχυρών της «Γραμμής Μεταξά». Οι περιηγήσεις συνοδεύονται και από βιωματικές δράσεις που βοηθούν τους επισκέπτες να έρθουν άμεσα σε επαφή με την ιστορία αποκομίζοντας μοναδικές εμπειρίες.

7 7

«Οι νεκροί του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου άφησαν πίσω τους μια κληρονομιά. Τη μνήμη... Δεν είναι μόνο το όνομά τους στη μαρμάρινη πλάκα κάποιου μνημείου και μια ξεθωριασμένη φωτογραφία. Είναι και οι ιστορίες τους, που δεν πρέπει να ξεχαστούν για να μην ξαναζήσει η ανθρωπότητα τη φρίκη του πολέμου» λέει από την πλευρά του ο κ.Γιώργος Πολύχρους, ιστορικός και συνεργάτης της Κοιν.Σ.Επ. Άγκιστρο Δράση, επισημαίνοντας πως ο ιστορικός – βιωματικός τουρισμός : «συνδυάζει τη γνώση με την αναψυχή και τη χαλάρωση»
Την ομάδα της Agkistro Action αποτελούν ιστορικοί, ερευνητές κ.α., που βοηθούν τους επισκέπτες να αποκρυπτογραφήσουν γνωστές και άγνωστες λεπτομέρειες όχι μονάχα για τη «Μάχη των Οχυρών» (6-10/4/1941) κατά τον Β΄ Π.Π. και την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου που ακολούθησε, αλλά και για το μεγάλο τεχνικό έργο της οχύρωσης των βόρειων συνόρων (1936-1940) καθώς και για νεότερα αμυντικά έργα, που πλέον έχουν παροπλιστεί.

1 17

«Μη ξαφνιαστείτε αν εκεί που περπατάτε μέσα στις υπόγειες στοές κάποιου οχυρού, εμφανιστεί μπροστά σας ένας Έλληνας στρατιώτης του 1940 – 1941 Είναι εκεί για να σας ταξιδέψει πίσω στον χρόνο» λέει ο κ.Γεωργιάδης, καλώντας μας να ζήσουμε μια ξεχωριστή εμπειρία, μοναδική του είδους στην Ελλάδα.

Οι περιηγήσεις στα πεδία μαχών και εντός των οχυρών είναι απόλυτα ασφαλείς και συνήθως συνοδεύεται με πεζοπορία σε προπολεμικά μονοπάτια που καταλήγουν στο πέτρινο λουτρό του Αγκίστρου, για ένα χαλαρωτικό μπάνιο με ζεστό νερό απευθείας από την «καρδιά» της γης».

Οι εκδρομές της Agkistro Action είναι μονοήμερες και ανακοινώνονται τακτικά στο διαδίκτυο (agkistroaction.gr και facebook/agkistroaction). Τολμήστε και ακολουθήστε την, σε τόπους που η ιστορία εξακολουθεί να συγκινεί!

Δείτε το βίντεο:

Πληροφορίες:
www.agkistroaction.gr 
Τηλ. 2323043033, 6980138846
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

Κάντε Like στη σελίδα μας στο facebook και ακολουθείστε μας στο Twitter

Write on Παρασκευή, 25 Αυγούστου 2017 Κατηγορία ΔΙΑΦΟΡΑ

Κείμενο - Φωτογραφίες: Μανόλης Σπανουδάκης

Στο χωριό Κολυμπάρι στο λόφο προς τα Γριμπιλιανά (πάνω ακριβώς από το παλιό Γυμνάσιο-νυν δημοτικό ξενώνα) υπάρχουν τρεις σπηλιές πάνω στο βράχο.
Στο μέρος αυτό ήταν τα Γερμανικά πυροβολεία, που κατασκευάστηκαν από τους Γερμανούς μετά από την κατάληψη της Κρήτης το Μάιο του 1941, για να ελέγχουν το αεροδρόμιο του Μάλεμε και για να ενισχύσουν την αντιαεροπορική άμυνα τους, μιας και από το σημείο εκείνο ήταν το καταλληλότερο στην περιοχή αφού από εκεί μπορεί να ελέγχεται η περιοχή του αεροδρομίου του Μάλεμε, τα χωριά του κάμπου, και το πέλαγος.

Τα πυροβολεία αυτά είναι σπηλιές σκαμμένες μέσα στον ασβεστολιθικό βράχο που κατασκευάστηκαν με αναγκαστική εργασία των κατοίκων της περιοχής.
Από μικρό παιδί έβλεπα τα πυροβολεία και είχα ακούσει την ιστορία τους και το ρόλο που διαδραμάτισαν κατά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, αλλά αξιώθηκα μόλις πριν λίγο καιρό να τα επισκεφθώ και να τα φωτογραφήσω, με χίλιες δυσκολίες μιας και δεν υπάρχει πρόσβαση στο συγκεκριμένο σημείο.

21054967 1401243119997148 1318470389359752774 o

Στη στρατιωτική ορολογία πυροβολείο ονομάζεται οποιοδήποτε οχυρωματικό έργο από το οποίο εκτελούνται βολές από ένα ή περισσότερα πυροβόλα. Παλαιότερα λεγόταν κανονιοστάσιο και ορίζονταν ως θέση των κανονιών πάνω στα φρούρια και σε άλλες οχυρωματικές θέσεις. Στη σύγχρονη μόνιμη οχυρωματική τα πυροβολεία αποτελούν συνήθως πύργους ή γοργύρους (χαμηλά ημικυκλικά ή ολοκυκλικά κτίσματα με υπόγεια σήραγγα ή περιφερειακό όρυγμα). Στην "οχυρωματική εκστρατείας" κατασκευάζονται ταχύεργα πυροβολεία με ανασκαφή των γαιών για την προστασία των πυροβολητών από τα εχθρικά πυρά. Για την προκάλυψη του υλικού, από την όψη του εχθρού, χρησιμοποιούνται διάφορα φυσικά επιπροσθήματα π.χ. θάμνοι, συστάδες δένδρων, φυσικές κοιλότητες κ.λπ. ή τεχνητά παρόμοια όπως ειδικά δίκτυα παραλλαγής με τα οποία και καλύπτονται.

21014002 1401243653330428 8667742377477767723 o

Γενικά η θέση τους προσδιορίζεται αφενός από τη σπουδαιότητα του χώρου και το σκοπό κάλυψης, αφετέρου συνδυάζοντας και το μέγιστο δυνατό ορατό τομέα ελέγχου.
Για την οδική επικοινωνία των συγκεκριμένων πυροβολείων που αναφερόμαστε υπήρχε κατασκευασμένο από τους Γερμανούς, μονοπάτι με πέτρες, το οποίο σήμερα έχει σχεδόν ολικά καταστραφεί, ή έχουν φυτρώσει κλαδιά πάνω σε αυτό. Η πρόσβαση σήμερα είναι σχεδόν αδύνατη καθ’ όσον το μονοπάτι έχει αποκοπεί, οι τριγύρω ιδιοκτησίες είναι περιφραγμένες, ενώ ένα υψηλό χωμάτινο πρανές εμποδίζει την είσοδο από το δρόμο του χωριού.

21015753 1401243469997113 9028386982013918827 o

Κάθε είσοδος του πυροβολείου έχει σχεδόν σχήμα ορθογώνιο με άνοιγμα 3-4 μέτρα και ύψος περίπου 2,50 μέτρα , μετά την είσοδο είναι λίγο φαρδύτερο, και ψηλότερο για να χωρά το πυροβόλο και να κάνει την ανάσχεση στις βολές ενώ στη συνέχεια υπάρχει διάδρομος μήκους περίπου 20-25 μέτρων πλάτους 4-5- μέτρων και ύψους 3-4 μέτρων.
Εκεί ήταν εγκατεστημένη η 6η πυροβολαρχία της 834 Μοίρας επάκτιου πυροβολικού του Γερμανικού στρατού ξηράς με 4 πυροβόλα K331 των 105 χιλιοστών γαλλικής προέλευσης. (Τα τρία ήταν εγκατεστημένα στις σπηλιές και το τέταρτο πιθανόν σε ανοιχτό χώρο η σε κάποια εσοχή των βράχων).

21054900 1401243566663770 4782427631973857302 o

Πάνω από τις σπηλιές βόρεια στην άκρη του βράχου υπήρχε παρατηρητήριο που δεν είχε πυροβόλα αλλά πολυβόλα και σίγουρα συσκευές παρατήρησης το οποίο σήμερα είναι σωρός από ερείπια, ενώ νοτιότερα προς το χωριό Γριμπιλιανά υπάρχει τσιμεντένιο πολυβολείο, το οποίο σώζεται σήμερα και έχει γίνει στάβλος από κάτοικο της περιοχής.
Τα πυροβολεία αυτά ήταν επανδρωμένα μέχρι και τον Αύγουστο του 1944, οπότε στα πλαίσια απαγκίστρωσης των γερμανικών δυνάμεων από τη δυτική και ανατολική Κρήτη και σύμπτυξής τους προς την πόλη των Χανίων, μετακινήθηκε η δύναμη τους και εγκαταστάθηκε στη περιοχή του Μάλεμε. Τον επόμενο μήνα μετακινήθηκε σε νέες θέσεις ανατολικότερα προς τη πόλη των Χανίων.

21055845 1401243686663758 642869585804386717 o

Επίσης στο Κολυμβάρι υπήρχε υπόγεια αποθήκη πυρομαχικών κάτω από το κτίριο που είναι απέναντι από τον καταργηθέντα αστυνομικό σταθμό (νυν ιατρείο) και ένα υπόγειο κτίσμα πιθανόν στρατωνισμού πάνω από το γυμνάσιο και κάτω από τα τούνελ των πυροβόλων. Από σχετική έρευνα που έκανα στο διαδίκτυο διαπίστωσα ότι πουθενά δεν έχουν καταχωρηθεί τα Γερμανικά πυροβολεία είτε σαν εγκαταλειμμένες στρατιωτικές εγκαταστάσεις, είτε καταγεγραμμένη απλά η ύπαρξη τους.

21083673 1401243389997121 771057856112835261 o

Κατά την άποψη μου ο Δήμος θα έπρεπε να έχει αναδείξει την περιοχή σαν νεότερο μνημείο της τοπικής μας ιστορίας και αφού επισκευάσει, διανοίξει και καθαρίσει το μονοπάτι και τους γύρω χώρους των πυροβολείων, να συνδέσει το μονοπάτι με τον κεντρικό δρόμο του χωριού, και να κάνει το μέρος επισκέψιμο με αναφορά στην ιστορία τους, και όχι να τα έχει αφήσει αφημένα στη μοίρα τους, ώστε να καταστεί εκτός από πόλος έλξης ντόπιων και ξένων τουριστών και ιστορικό αξιοθέατο αντάξιο της τοπικής ιστορίας μας, κάτι ανάλογο με το καταφύγιο του Πλατανιά.

21032617 1401243773330416 2632586436982513184 n

Ευχαριστώ τον αγαπητό φίλο, ιστορικό ερευνητή, συλλέκτη και ιστοριοδίφη Στυλιανό Τριπαλιτάκη που μου παρείχε τα ιστορικά στοιχεία που αναγράφονται παραπάνω και τις φωτογραφίες των πολυβολείων.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Κρήτη: Οι άγνωστες γερμανικές οχυρώσεις στην περιοχή της Μεσαράς (ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ)

Κάντε Like στη σελίδα μας στο facebook και ακολουθείστε μας στο Twitter