Defence Line Your slogan goes here

Γράφει ο Νίκος Λυγερός*

Οι νέες προκλήσεις στην ασφάλεια του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου προέρχονται όχι μόνο από την μετάβαση ενός διπολικού συστήματος σε ένα πολυπολικό σύστημα αλλά περισσότερο από τη δημιουργία νέων σχέσεων εντός του νέου συστήματος. Επιπλέον, η συστημική προσέγγιση δεν επαρκεί, διότι το νέο σύστημα δεν είναι κλειστό και δεν καθορίζεται αποκλειστικά από ενδογενείς παράγοντες.

Η Ανατολική Μεσόγειος είναι μία ανοιχτή δομή, όπου η ύπαρξη της πολυπολικότητας μετατρέπει το γεωπολιτικό πλαίσιο σε ένα γεωστρατηγικό πεδίο. Η ανοιχτή δομή του συστήματος επιτρέπει όχι μόνο τις παραδοσιακές εσωτερικές τριβές αλλά και μία νέα δυναμική, η οποία δεν μπορεί να ερμηνευτεί με κλασικά στατικά κριτήρια. Ενώ το πολυπολικό σύστημα εστιάζεται στα χαρακτηριστικά των πόλων, για να καθορίσει το πλαίσιο, η δυναμική του συστήματος, αναγκάζει την μελέτη και των παικτών – κρατών και των σχέσεων τους.

Σε αυτό το νέο σύστημα η ανάλυση της δράσης δεν εμπίπτει αποκλειστικά στη θεωρία αποφάσεων, όπου ένας μοναδικός παίκτης επιλέγει με τον καλύτερο τρόπο καταστάσεις – αποτελέσματα ενός δένδρου αποφάσεων. Κάθε παίκτης αναγκάζεται να εξετάσει τις σχέσεις του με τους άλλους, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι η ανάλυση κατάστασης βασίζεται σε μεγαλύτερο πλήθος αντικειμένων. Στην Ανατολική Μεσόγειο υπάρχουν οι εξής παίκτες: η Ελλάδα, η Τουρκία, η Συρία, ο Λίβανος, το Ισραήλ, η Αίγυπτος και η Λιβύη. Η θεωρία των σχέσεων γνωρίζει ότι με 7 παίκτες υπάρχουν 21 σχέσεις.

Κατά συνέπεια, η γνώση αυτών των σχέσεων είναι απαραίτητη για να προσδιορίσουμε το παίγνιο σε τοπικό επίπεδο, υπολογίζοντας επιπλέον ότι αυτό το γράφημα των σχέσεων εντάσσεται σε ένα μεγαλύτερο, όπου δρουν κι οι παίκτες παγκόσμιας εμβέλειας. Το νέο πεδίο δράσης εντάσσεται φυσιολογικά στη θεωρία παιγνίων με τη δυναμική στρατηγικών συμπεριφορών που συνεπάγεται. Στην εποχή μας δεν λειτουργούμε πια στο πλαίσιο ενός παιγνίου μηδενικού αθροίσματος. Η κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο είναι πολυπλοκότερη. Η συνέπεια αυτής της προσέγγισης επιβάλλει την κατηγοροποίηση των παικτών αλλά και την επιλογή των στρατηγικών τους.

Αυτή η ανάλυση προσφέρει πολλές δυνατότητες στη χώρα μας, η οποία ανήκει στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στο ΝΑΤΟ, στον ΟΗΕ και συμμετέχει στους διεθνείς οργανισμούς MD και ΟΑΣΕ. Το επακόλουθο είναι ότι το Αιγαίο δεν μπορεί να εξετασθεί εκτός του πλαισίου της Ανατολικής Μεσογείου. Η ιδιομορφία του Αιγαίου, η οποία αποτελεί ένα σημαντικό στρατηγικό πλεονέκτημα για τη χώρα μας, αποτελεί και στόχο αμφισβήτησης της Τουρκίας. Με την τακτική που ακολουθεί, δηλώνει συνεχώς την παρουσία της συνεχίζοντας να υποστηρίζει τις επιδιώξεις της. Οι επιδιώξεις αυτές επικεντρώνονται στη διεκδίκηση ισχυρού ρόλου στην περιοχή, στην αμφισβήτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας μας στο Αιγαίο, στην καλλιέργεια εντυπώσεων συγκυριαρχίας και συνδιαχείρισης του εναέριου χώρου του Αιγαίου. Όμως αυτή η άποψη αντικρούει την υπάρχουσα κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο.

Στο ίδιο πλαίσιο, κινείται και ο Υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας στο βιβλίο του, όπου κατηγορεί την Ελλάδα για επεκτατική πολιτική στο Αιγαίο. Η δημιουργία αυτών των τεχνητών εντυπώσεων δεν οδηγεί πουθενά στη νέα κατάσταση των πραγμάτων, ειδικά στο θέμα της άμυνας και της ασφάλειας στην περιοχή. Η πραγματικότητα έχει αλλάξει στην Ανατολική Μεσόγειο κι η δυναμική της θεωρίας παιγνίων εντάσσεται πλέον στα παίγνια μη μηδενικού αθροίσματος, όπου υπάρχουν τώρα λύσεις άλλου τύπου, όπως η ισορροπία Nash ή ισορροπία Pareto, η οποία είναι ισχυρότερη σε πλαίσιο συνεργασίας. Η βέλτιστη λύση δεν μπορεί να είναι μονόπλευρη. Είναι απαραίτητα συλλογική και πολυπλευρική. Έχει επιπλέον την ιδιότητα της συμμετρίας, όσον αφορά στη στρατηγική. Με άλλα λόγια, είναι αμοιβαία.

Η απλοποίηση του πεδίου, σε ένα πλαίσιο, όπου υπάρχουν μόνο κύριοι παίκτες και μηδενικές γειτονικές τριβές δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Στο θέμα της ασφάλειας δεν επιδιώκουμε αναγκαστικά μία ιδανική λύση αλλά μία ανθεκτική, διότι είναι η μόνη που έχει την ικανότητα να αντέξει τις πιέσεις σε βάθος χρόνου. Αυτή η τάση έχει μεγαλύτερη απόδοση και στο πλαίσιο του Μεσογειακού Διαλόγου, διότι η χώρα μας μπορεί να παίξει έναν καινοτόμο ρόλο, λόγω της ιστορίας της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, της τοποθεσίας της στην Ανατολική Μεσόγειο αλλά και τους σύγχρονου αεροπορικού δυναμικού της. Αποτελούμε όχι μόνο ένα χώρο αλλά μία χώρα σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή, όπου υπάρχουν διαχρονικά σημεία τριβών κι αντιπαραθέσεων.

Η Ελλάδα είναι και για τους άλλους παίκτες μια πλατφόρμα για την επινόηση νέων στρατηγικών με ανθεκτικά δεδομένα, διότι δεν παρουσιάζει αστάθειες σε θέματα ασφάλειας, λόγω του πολιτεύματος της και των θεσμών της που εντάσσονται στο πλαίσιο της Διεθνούς Κοινότητας. Αυτή η ιδιότητα δεν αποτελεί ουδετερότητα αλλά ένα ιδιαίτερα θετικό στοιχείο πάνω στο οποίο μπορούν να βασιστούν κι άλλοι παίκτες σε αυτό το πολύπλοκο και πολυπολιτισμικό πεδίο δράσης. Η αποτελεσματική χρήση των μέσων που διαθέτουμε στο χώρο της ευθύνης μας, μας έχει κάνει όχι μόνο αποδεκτούς από όλους τους παίκτες στην Ανατολική Μεσόγειο αλλά και κατατάξει σε μία από τις κορυφαίες θέσεις στον τομέα της έρευνας και διάσωσης σε παγκόσμιο επίπεδο.

Οι νέες προκλήσεις στην ασφάλεια του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου μας δίνουν την ευκαιρία να αναδείξουμε τις δυνατότητες μας, την ικανότητα μας να προβλέπουμε αποτελεσματικά τα γεγονότα και να μας καθιερώσουν ως τους πλέον αρμόδιους για την επίλυση πραγματικών κρίσεων.

*Ο Νίκος Λυγερός είναι Έλληνας μαθηματικός, συγγραφέας, ποιητής, ζωγράφος, σκηνοθέτης, ασχολείται με τη μουσική, την κοινωνιολογία, την οικονομία, την αρχαιολογία, το μάνατζμεντ και τη στρατηγική. Είναι ειδικός σύμβουλος στη Σχολή Εθνικής Άμυνας, τη Σχολή Πολεμικής Αεροπορίας, την Αστυνομική Ακαδημία, τη Σχολή Εθνικής Ασφάλειας, τη Σχολή Στρατολογικού. Είναι επίσης διερμηνέας-μεταφραστής στα Γαλλικά δικαστήρια. 

Κάντε Like στη σελίδα μας στο facebook και ακολουθείστε μας στο Twitter