Γράφει ο Γιώργος Λαμπράκης
Δέος προκαλούν οι φωτογραφίες που βλέπουν το φως της δημοσιότητας και οι οποίες αποκαλύπτουν την σημερινή κατάσταση του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ του 1974, τα ιερά και αιματοβαμμένα χώματα όπου πριν από 43 χρόνια αυτές τις ώρες, μια χούφτα Έλληνες στρατιώτες αναβίωναν τις Θερμοπύλες και το Μανιάκι.
Η περιοχή, ερευνήθηκε από τα μέλη της Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων, η οποία έχει αναλάβει να εντοπίσει και να κινήσει τις διαδικασίες ταυτοποίησης και απόδοσης των λειψάνων των αγνοουμένων της Κυπριακής Τραγωδίας στους συγγενείς τους, ενώ κατά την διάρκεια των ερευνών εντοπίστηκαν και ταυτοποιήθηκαν λείψανα Ελλήνων στρατιωτικών οι οποίοι ήταν στον κατάλογο των αγνοουμένων. Στην τελευταία μάλιστα περίπτωση, ο εντοπισμός του στρατιώτη της ΕΛΔΥΚ Ιωάννη Παπαδόπουλου σε ομαδικό τάφο, απέδειξε (για μια ακόμα φορά) τα φρικτά εγκλήματα των Τούρκων, καθώς βρεθηκε δεμένος και αποδεδειγμένα εν ψυχρώ εκτελεσμένος...
Πάνω: Τούρκος στρατιώτης, υψώνει την τουρκική σημαία στην πύλη του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ, το απόγευμα της 16ης Αυγούστου 1974, λίγο μετά την κατάληψή του.
Κάτω: Στο ίδιο σημείο, 43 χρόνια μετά... Η πύλη του στρατοπέδου της Ελληνικής Δύναμής Κύπρου όπως είνα σήμερα!
Τα ντοκουμέντα (από τουρκική πηγή) που ήρθαν στο φως είναι συγκλονιστικά! Φωτογραφίες ανεκτίμητης αξίας, ειδικότερα για τους συγγενείς των πεσόντων Ηρώων, οι οποίοι έμειναν για να υπερασπιστούν το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ κατά την διάρκεια της δεύτερης φάσης της τουρκικής εισβολής το τριήμερο 14-16 Αυγούστου 1974. Η πύλη του στρατοπέδου και ο κεντρικός δρόμος που οδηγούσε προς το εσωτερικό του, ελάχιστα εναπομείναντα κτίρια, με τα απομεινάρια του πολέμου να μαρτυρούν τη σφοδρότητα των συγκρούσεων, αλλά και οι λαβωμένοι φοίνικες του στρατοπέδου.... Στέκουν εκεί, σιωπηλοί μάρτυρες της θυσίας των παλικαριών που έπεσαν «τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι...».
Επίσης, έχουν φωτογραφηθεί τα ορύγματα και οι θέσεις μάχης των αξιωματικών, των υπαξιωματικών και των οπλιτών της ΕΛΔΥΚ που έμειναν για να υπερασπιστούν το στρατόπεδο, δίνοντας έναν άνισο αλλά ηρωικό αγώνα Υπέρ Πίστεως και Πατρίδος, πολλοί μάλιστα εξ αυτών κυριολεκτικά μέχρι της τελευταίας ρανίδας του αίματός τους!
Οι φωτογραφίες αυτές έρχονται να συμπληρώσουν τις εικόνες που μπορεί να δει κανείς από τις ελεύθερες περιοχές και στα γύρω από το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ και την «Σχολή Γρηγορίου» υψώματα.
Μάλιστα, υπάρχουν φωτογραφίες από τουρκικές πηγές - όπως οι δύο παραπάνω - από το εσωτερικό της Σχολής ή Grammar School, όπου αποτυπώνεται η σφοδρότητα των βομβαρδισμών και των πληγμάτων που δέχθηκε το κτιριακό συγκρότημα, στο οποίο βρισκόταν μέχρι την τελευταία στιγμή ελληνικές δυνάμεις, πριν εγκαταλείψουν οριστικά το σημείο.
Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, επί του υψώματος όπου είχε εγκατασταθεί η διοίκηση των δυνάμεων αμύνης του στρατοπέδου!
Σε αυτό τον ιερό χώρο, όπου οι τελευταίοι Έλληνες στρατιώτες στάθηκαν απέναντι στον προαιώνιο εχθρό του Γένους, κλίνουμε ευλαβικά το γόνυ, με την προσμονή και την ελπίδα να ζήσουμε τη μέρα όπου η γαλανόλευκη θα υψωθεί και πάλι στον ιστό της, στο ύψωμα της εκκλησίας του Άη Γιώργη, του –τότε- σταθμού διοικήσεως των δυνάμεων αμύνης του στρατοπέδου, οι οποίες υπό τις διαταγές του αείμνηστου Αντισυνταγματάρχη και μετέπειτα Ταξιάρχου ε.α. Παναγιώτη Στραυρουλόπουλου, τίμησαν τα ελληνικά όπλα απέναντι στις ορδές του βάρβαρου εισβολέα...
Κάντε Like στη σελίδα μας στο facebook και ακολουθείστε μας στο Twitter
Η συγκινητική μαρτυρία του αείμνηστου πλέον Ταξιάρχου ε.α. Παναγίωτη Σταυρουλόπουλου στην κάμερα του defenceline.gr. O τελευταίος Στρατοπεδάρχης της ΕΛΔΥΚ και επικεφαλής των δυνάμεων αμύνης που παρέμειναν στα αιματοβαμένα χώματα του ελληνικού στρατοπέδου και έδωσαν την επική μάχη απέναντι στους Μογγόλους, το τριήμερο 14-16 Αυγούστου 1974.
Δείτε το βίντεο:
Κάντε Like στη σελίδα μας στο facebook και ακολουθείστε μας στο Twitter
Η Λέσχη Καταδρομέων και Ιερολοχιτών συμμετείχε με στις παρακάτω εκδηλώσεις για την Τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974:
Εκδηλώσεις οι οποίες οργανώθηκαν με μέριμνα του Δήμου Αθηναίων και της Κυπριακής Πρεσβείας:
• Δοξολογία στον Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών και κατάθεση στεφάνων στο Μνημείο Αγνώστου Στρατιώτη, την 16 Ιουλίου.
Εκδηλώσεις οι οποίες οργανώθηκαν με μέριμνα Ενόπλων Δυνάμεων:
• Τρισάγιο στο Μνημείο πεσόντων στο Άλσος Στρατού την 20 Ιουλίου, παρουσία εκπροσώπων της ηγεσίας των τριών Κλάδων.
• Μνημόσυνο πεσόντων της Α’ ΜΚ στην έδρα της Α’ ΜΑΚ την 21 Ιουλίου, παρουσία των Διοικητών του τοπικού Σχηματισμού και της 13 ΔΕΕ.
• Μνημόσυνο πεσόντων της Α’ ΜΚ στην έδρα της 1ης ΜΑΛ, σε συνεργασία με τον Σύλλογο «Κομάντος-74», την 30 Ιουλίου, παρουσία των Διοικητών του τοπικού Σχηματισμού, της Ι ΜΠ και της 1ης ΤΑΞ ΚΔ-ΑΛ.
Κάντε Like στη σελίδα μας στο facebook και ακολουθείστε μας στο Twitter
Την συγκλονιστική ιστορία μιας ομάδας αντρών του 361 τάγματος πεζικού, που έδωσαν άνιση μάχη με τις τουρκικές δυνάμεις τον Ιούλιο του '74 στην οροσειρά του Πενταδάκτυλου, «ξαναζωντανεύει» το ιστορικό ντοκιμαντέρ με τίτλο «Πορεία Θανάτου».
Στη μάχη του Κουτσοβέντη, του κατεχόμενου σήμερα χωριού του Πενταδάκτυλου μια χούφτα άνδρες του 361 τάγματος πεζικού βρέθηκαν αντιμέτωποι με εκατοντάδες Τούρκους αλεξιπτωτιστές. Το ντοκιμαντέρ εξιστορεί μέσα από τις μαρτυρίες των επιζώντων, λεπτό προς λεπτό, τα όσα δραματικά εκτυλίχθηκαν στις 24 Ιουλίου στον Κουτσοβέντη, καθώς και την προσπάθεια τους να επιστρέψουν μέσα από τις εχθρικές γραμμές. Ένας από τους επιζώντες λέει: «....Ελλαδίτες και Ελληνοκύπριοι μαχητές αμιλλώνται στο ποιος θα πεθάνει πρώτος.
Ποιος θα νικήσει πρώτος. Αμιλλώνται στο ποιος δεν θα ορρωδήσει, δεν θα λυγίσει - έστω και αιμορραγώντας - γιατί ο αγώνας γίνεται υπέρ βωμών και εστιών. Διερωτώμαι: Δικαιούται κανείς να περιφρονεί αυτό το πνεύμα θυσίας; Κάποτε το σκλαβωμένο τμήμα της Κύπρου θα απελευθερωθεί συν Θεώ. Θα ‘ναι τότε υποχρέωση της πολιτείας να ανεγείρει εκεί, στα βορειοδυτικά υψώματα του Κουτσοβέντη, τον τύμβο της νέας Θερμοπύλης, πάνω στον οποίο θα χαραχθεί σαν ελάχιστος φόρος τιμής το επίγραμμα που έγινε διεθνώς το σύμβολο του ηρωισμού και του πνεύματος θυσίας: Ω ξειν αγγέλειν Λακεδαιμονίοις ότι τήδε κείμεθα τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι"».
Η έρευνα και τα γυρίσματα για το ντοκιμαντέρ κράτησαν σχεδόν τρία χρόνια, σε Κύπρο (ορισμένα στην περιοχή της μάχης), Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
Το ντοκιμαντέρ που φέρει την σφραγίδα των δημοσιογράφων του ΑΝΤ-1 Κύπρου, Κυριάκου Πομηλορίδης Μαρίνας Χατζηκώστα και Άντρης Χαραλάμπους (Alfa Κύπρου), προβλήθηκε αυτές τις μέρες παγκύπρια στις αίθουσες των «K.CINEPLEX».
Το τραγούδι των τίτλων «Η Μάνα τ' Αγνοούμενου», σε στίχους του Χαράλαμπου Χαραλάμπους, συνέθεσε και ερμήνευσε ειδικά για το ντοκιμαντέρ, ο Βασίλης Ιωάννου, που είχε και την μουσική επιμέλεια. Η διεύθυνση φωτογραφίας και η καλλιτεχνική επιμέλεια είναι του Χρίστου Γιαλλούρη. Η κινηματογράφηση είναι του Γιώργου Ευθυβούλου. Η Μαρίνα Χατζηκώστα ανέλαβε την διεύθυνση παραγωγής και ο Κυριάκος Πομηλορίδης την σκηνοθεσία. Το μοντάζ έκανε η Ξένια Λάμπρου. Όλοι οι συντελεστές εργάστηκαν αφιλοκερδώς στον ελεύθερό τους χρόνο.
Για το πώς ξεκίνησε το ντοκιμαντέρ η Μαρίνα Χατζηκώστα, είπε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι κάποια στιγμή στις μέρες των επετείων της τουρκικής εισβολής το καλοκαίρι του 2008, άκουσε τον Κυριάκο Πομηλορίδη να περιγράφει μια σκληρή μάχη που δόθηκε στις 24 Ιουλίου 1974, στον κατεχόμενο σήμερα Κουτσοβέντη, στον Πενταδάκτυλο. Ο συνάδελφος μετέφερε όσα του είχε διηγηθεί ένας εκ των πρωταγωνιστών, ο Αντρέας Κωμοδρόμος. «Οι περιγραφές μου ξύπνησαν μνήμες από την παιδική μου ηλικία» αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Χατζηκώστα.
«Έλεγε πράγματα, που θυμόμουν ότι έλεγε ο πατέρας μου όταν παραμιλούσε, τα καλοκαίρια. Εγώ πήγαινα και τον κρυφάκουγα... χωρίς να καταλαβαίνω τι περιγράφει. Του το είπα και ακολούθως ρώτησα τον πατέρα μου αν αυτή ήταν η μάχη στην οποία συμμετείχε. Μέχρι τότε δεν μου είχε μιλήσει ποτέ για τον πόλεμο. Ήξερα μόνο ότι είχε πολεμήσει. Είχε σημάδια από τα τραύματα στο πόδι και τον ρωτούσαμε με την αδερφή μου τι είναι αυτό. Και μας έλεγε «σημάδια από σφαίρες». Τα παράσημά του...».
Λίγες μέρες αργότερα, η Μαρίνα Χατζηκώστα πήγε να κάνει ρεπορτάζ για τα εγκαίνια του μνημείου των Πεσόντων του τάγματος πεζικού 361, το Τάγμα που υπηρετούσε ο πατέρας της και πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος, τόσο στον πρώτο, όσο και στον δεύτερο γύρο της εισβολής. Εκεί συνάντησε τον εν αποστρατεία διοικητή του 361, υπολοχαγό το 1974, Λεωνίδα Λεωνίδου.
Ήταν ο άνθρωπος που διέσωσε τον πατέρα της, στις 26 Ιουλίου 1974. Ο Λεωνίδου της είπε την ιστορία της διάσωσης. Αυτό, σημειώνει η Μαρίνα Χατζηκώστα, την παρακίνησε να ψάχνει για να μάθει λεπτομέρειες για τη συγκεκριμένη μάχη. «Διαπίστωσα ότι δεν είχε γραφτεί πουθενά. Δεν υπήρχε κανένα αρχείο. Αποφασίσαμε με τους άλλους συναδέλφους ότι δεν μπορεί να μείνει άγραφη η ιστορία και ότι πρέπει να δώσουμε στα 17 παλικάρια που θυσιάστηκαν, τη θέση που τους αξίζει στην ιστορία του τόπου. Και κάπως έτσι άρχισαν όλα...», σημείωσε η διευθύντρια παραγωγής της ταινίας.
Από τότε μέχρι σήμερα, συνέχισε, «διανύσαμε μια σπουδαία διαδρομή... Από τον πόνο και τους εφιάλτες, στην αναγνώριση, την κάθαρση, τη γαλήνη, την περηφάνια. Για την ιστορία μας, για τους ανθρώπους μας και για τη δουλειά μας. Μέχρι σήμερα οι άνθρωποι αυτοί δεν ήξεραν τι κατάφεραν, δεν ήξεραν ότι έσωσαν τους άμαχους που είχαν συγκεντρωθεί από τα γύρω χωριά στην Κυθρέα... Τώρα έχουν ένα λόγο να αισθάνονται πως η θυσία των συμπολεμιστών τους δεν ήταν άνευ λόγου... Και έχουν ξανά ο ένας τον άλλον... Μετά από 43 χρόνια».
«Αισθάνομαι υπερήφανη για το υλικό μας, που καταφέραμε να βγάλουμε, χωρίς καμιά λογοκρισία, παρά τις προσπάθειες κάποιων, αυτούσιο, γνήσιο, από τη μόνη αξιόπιστη πηγή πληροφόρησης, τους ίδιους τους πρωταγωνιστές» σημειώνει η Μ. Χατζηκώστα.
Ο Κυριάκος Πομηλορίδης, δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι εργάστηκε για το ντοκιμαντέρ γιατί «είναι μία ιστορία που συμπυκνώνει μέσα της όλο το δράμα του 1974. Το ότι λίγοι στάθηκαν απέναντι στους πολλούς. Εθελοντές σε μία πορεία θανάτου». Επίσης, επεσήμανε, ότι από την έρευνα προέκυψε ότι διαπράχθηκαν «τραγικά λάθη από επιτελείς, προχειρότητα από ΓΕΕΦ, προδοσία, εγκατάλειψη». Το ντοκιμαντέρ αναδεικνύει «το μαρτύριο, τον Γολγοθά όσων επέζησαν από τη μάχη και τις χαριστικές βολές να επιστρέψουν πίσω, και την αδιαφορία της πολιτείας».
Ρωτήσαμε τον Κυριάκο Πομηλορίδη, τί κέρδισε από την συμβολή του στη δημιουργία του ντοκιμαντέρ. «Την ευλογία να γνωρίσω αυτούς τους ανθρώπους» μας απάντησε. «Ανθρώπους με καθαρό βλέμμα και λόγο. Που νιώθουν ότι αξιώθηκαν να ζήσουν κάτι πολύ μεγάλο. Σκληρό βάναυσο, αλλά μεγάλο. Την ευλογία, που με εμπιστεύτηκαν και εμένα και τα υπόλοιπα παιδιά της ομάδας, που μοιράστηκαν μαζί μας τα όσα πέρασαν και ακόμα περνούν. Τον πόνο και τους εφιάλτες τους. Και τη χαρά που νιώθω κάθε φορά που τους βλέπω μαζί ξανά. Όπως τότε».
Το ντοκιμαντέρ, «Πορεία Θανάτου», διεκδικεί προβολή στα φεστιβάλ της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης, της Ολλανδίας και του Βερολίνου.
*Κοντά στην περιοχή της μάχης είναι το Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου, το οποίο ιδρύθηκε περί το 1070 από τον μοναχό Γεώργιο προερχόμενο από τον Λεβάντε. Είναι γνωστό για τις τοιχογραφίες του, οι οποίες είναι σήμερα ασβεστωμένες. Σήμερα, το μοναστήρι που μέχρι το 1974 ήταν η έδρα της Εξαρχίας του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων στην Κύπρο, βρίσκεται εντός τουρκικής στρατιωτικής ζώνης. Το μοναστηριακό συγκρότημα περιλαμβάνει τέσσερις εκκλησίες, την Αγία Τριάδα (βυζαντινού ρυθμού), του Αγίου Γεωργίου, καθώς και δύο ερειπωμένες , της Παναγίας Παρθένου του Κουτσοβέντη και του Σωτήρα του Κουτσοβέντη.
Κάντε Like στη σελίδα μας στο facebook και ακολουθείστε μας στο Twitter
Ρεπορτάζ - Φωτογραφίες: Γιώργος Λαμπράκης
43 χρόνια μετά τη θυσία των Καταδρομέων και των Αεροπόρων στη μαρτυρική Κύπρο, οι συγγενείς τους, οι βετεράνοι της A' Μοίρας Καταδρομών και της Γ' Μοίρας Αμφίβιων Καταδρομών που πολέμησαν τον Αττίλα το 1974, στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων, τα στελέχη που υπηρετούν σήμερα στην 1η Μοίρα Αλεξιπτωτιστών, απόστρατοι Καταδρομείς, πολιτικοί παράγοντες και τοπικοί φορείς τίμησαν τη μνήμη των πεσόντων στο καθιερωμένο ετήσιο μνημόσυνο που πραγματοποιήθηκε στο στρατόπεδο της 1ης ΜΑΛ στο Μάλεμε Χανίων.
Στο ετήσιο μνημόσυνο, παρόντες ήταν μεταξύ άλλων ο Διοικητής της 1ης Μεραρχίας Πεζικού Υποστράτηγος Γεώργιος Βύνιος, καθώς επίσης και Διοικητές Μονάδων και Σχηματισμών των Ενόπλων Δυνάμεων που εδρεύουν στην Κρήτη.
Ο Διοικητής της 1ης Μοίρας Αλεξιπτωτιστών Αντισυνταγματάρχης (ΠΖ) Πέτρος Σταμενίτης, κατά την διάρκεια της ομιλία του, αναφέρθηκε στην Επιχείρηση ΝΙΚΗ και την συμμετοχή των Καταδρομέων στις επιχειρήσεις της Κύπρου.
Η τελετή περιελάμβανε προσκλητήριο πεσόντων, κατάθεση στεφάνων στο μνημείο και την ανάκρουση του Εθνικού Ύμνου, τον οποίο έψαλλαν και οι Καταδρομείς σκορπώντας ρίγη συγκίνησης στους παρευρισκόμενους!
Κάντε Like στη σελίδα μας στο facebook και ακολουθείστε μας στο Twitter
