Write on Παρασκευή, 01 Ιουνίου 2018 Κατηγορία ΙΣΤΟΡΙΑ

Γράφει ο Γιώργος Λαμπράκης

22 Μαΐου 1941... Η Μάχη της Κρήτης βρίσκεται στην δεύτερη της ημέρα και οι Γερμανοί όχι μόνο δεν έχουν επιτύχει τους βασικούς αντικειμενικούς σκοπούς της επιχείρησης «Merkur», αλλά έχουν υποστεί και βαρύτατες απώλειες.

Οι Μονάδες των Αλεξιπτωτιστών έχουν απροσδόκητα (γι αυτούς) μεγάλο αριθμό νεκρών και τραυματιών στα κύρια πεδία των επιχειρήσεων σε Χανιά, Ρέθυμνο και Ηράκλειο, σε τέτοιο βαθμό που το επίλεκτο αυτό Σώμα κλονίζεται... Την ώρα που καταγράφεται η πρώτη μαζική λαϊκή αντίσταση απέναντι στους Γερμανούς από την έναρξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, οι Αλεξιπτωτιστές έχουν ήδη προχωρήσει σε μεμονωμένες περιπτώσεις αντιποίνων, με εκτελέσεις πολιτών σε διάφορα σημεία του νησιού και συγκεκριμένα όπου συναντούν ισχυρή αντίσταση στην οποία εμπλέκονται δυνάμεις πέρα από τους Συμμάχους, τα ελληνικά στρατιωτικά τμήματα και τους γενναίους άνδρες του Σώματος της Χωροφυλακής.

Μέσα στις επόμενες ώρες όμως οι μεμονωμένες αυτές εκτελέσεις, θα μετατραπούν σε ένα οργανωμένο σχέδιο εξόντωσης της αντίστασης του ντόπιου πληθυσμού, προκειμένου να καμφθεί η θέληση των Κρητών για την υπεράσπιση της τιμής, της αξιοπρέπειας και των ιερής τους γης... Οι αποφάσεις που ελήφθησαν σε ανώτατο επιτελικό επίπεδο, οι διαταγές που εκδόθηκαν προς τα μαχόμενα τμήματα των Γερμανών (Αλεξιπτωτιστές, Ορεινούς Κυνηγούς κλπ) οδήγησαν στην απόλυτη φρίκη, την οποία δεν είχε ζήσει η υπόλοιπη Ευρώπη από την 1η Σεπτεμβρίου 1939 μέχρι και τον Μάιο - Ιούνιο του 1941!

Την 22α Μαΐου 1941 φτάνει στην Κρήτη ο Αυστριακός Υποστράτηγος Julius Ringel, Διοικητής της 5ης Ορεινής Μεραρχίας αναλαμβάνοντας Ανώτερος Διοικητής των Γερμανικών Δυνάμεων όλης της Κρήτης. Η πίεση και στον ίδιο από τα ανώτερα κλιμάκια είναι μεγάλη. Η επιχείρηση πρέπει να προχωρήσει με όλα τα μέσα και με κάθε τρόπο... Η πρώτη ενέργεια του Ringel έμελλε να σφραγίσει τη μοίρα πολλών Κρητών, ενώ κατέστησε και πολλούς Γερμανούς στρατιωτικούς εγκληματίες πολέμου με επίσημη ...βούλα, καθώς την επομένη της άφιξής του στο νησί, στις 10 το πρωί της 23ης Μαΐου 1941, εξέδωσε την παρακάτω διαταγή:

ringelbefehl

Η διαταγή του Julius Ringel ανέφερε (μεταφρασμένη) τα εξής:

«Η δολοφονία ενός Γερμανού αεροπόρου στις 22 Μαΐου απέδειξε ότι ο ελληνικός πληθυσμός, με πολιτική περιβολή- ή με γερμανικές στρατιωτικές στολές, παίρνει μέρος στη μάχη.
Πυροβολούν ή μαχαιρώνουν τραυματίες θανατώνοντας τους και τους παίρνουν τα δαχτυλίδια και επίσης ακρωτηριάζουν και απογυμνώνουν πτώματα νεκρών.

Κάθε Έλληνας πολίτης συλλαμβανόμενος με πυροβόλο όπλο στα χέρια του θα εκτελείται αμέσως όπως θα εκτελείται επίσης και οποιοσδήποτε συλλαμβάνεται να επιτίθεται εναντίον τραυματιών.
Όμηροι (άντρες μεταξύ 18 και 55 ετών) πρέπει να συλληφθούν αμέσως από τα χωριά, και οι άμαχοι πρέπει να πληροφορηθούν αμέσως ότι εάν λάβουν χώρα εχθρικές πράξεις εναντίον του Γερμανικού Στρατού οι όμηροι θα εκτελεστούν αμέσως.
Οι χωρικοί της περιοχής πρέπει να πληροφορηθούν ότι 10 «Έλληνες θα θανατώνονται για κάθε Γερμανό».

Η διαταγή αυτή, έλυσε τα χέρια των Αλεξιπτωτιστών οι οποίοι της επόμενες ημέρες προχώρησαν σε ένα όργιο φρίκης και αίματος, με οργανωμένες και μαζικές εκτελέσεις πολιτών αλλά και πυρπόληση χωριών, ως αντίποινα για τους θανάτους Γερμανών στρατιωτών. Εκτέλεσαν κατά γράμμα ότι τους διέταξαν να κάνουν...

Αξίζει να σημειωθεί πως η διαταγή αυτή, υπάρχει δημοσιευμένη στο επίμαχο βιβλίο (σελ. 456) του Γερμανού ιστορικού Heinz A. Richter με τίτλο «Η Μάχη της Κρήτης», το οποίο όπως είναι γνωστό ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων στο νησί και όχι μόνο, ενώ αφαιρέθηκε και ο τίτλος του «επίτιμου καθηγητή του τμήματος Πολιτικών Επιστημών» του Πανεπιστημίου Κρήτης που του είχε απονεμηθεί σε μια επεισοδιακή τελετή στο Ρέθυμνο... Σημειολογικά να αναφέρουμε, ότι στο Ρέθυμνο και συγκεκριμένα στην παραλία των Μισσιρίων πραγματοποιήθηκε η πρώτη μαζική εκτέλεση αμάχων, ανδρών, γυναικών και παιδιών από τους Αλεξιπτωτιστές της ομάδας του Ταγματάρχη Erich Schulz, του δήμιου των Περιβολίων όπως έμεινε στην ιστορία. Ουδέποτε λογοδότησε για τα εγκλήματά του, αντίθετα μετά τη μάχη παρασημοφορήθηκε για τις υπηρεσίες και τη δράση του, από τον ίδιο τον Kurt Student!

33963214 1502966736479839 7258960051291815936 n

Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να πούμε ένα ευχαριστώ στους Γερμανούς. Γιατί; Μα για το ότι η επιμονή τους να καταγράφουν τα πάντα, αυτή η (σχεδόν στα όρια της ψυχοπάθειας) μεθοδικότητά τους στο να κρατούν αρχεία για οποιαδήποτε απόφαση, πράξη, διαταγή κλπ, επέτρεψε σε υπηρεσίες, ιστορικούς, μελετητές, ακόμα και απλούς λάτρεις της ιστορίας να αποκρυπτογραφήσουν πολλές πτυχές των ναζιστικών εγκλημάτων μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι άρτια οργανωμένες υπηρεσίες Προπαγάνδας του Γερμανικού Στρατού, που έστελναν σε όλα τα μέτωπα, φωτογράφους, εικονολήπτες, ακόμα και σκιτσογράφους, αλλά και οι αμέτρητες φωτογραφικές μηχανές που κουβαλούσαν οι Αλεξιπτωτιστές και οι στρατιώτες της Wehrmacht κατά την διάρκεια των επιχειρήσεων, μας έχουν δώσει την φρίκη αποτυπωμένη σε φωτογραφικό χαρτί και σε αμέτρητα ρολά από φιλμς.

Μένουν ακόμα πολλά, αλλά τα επίσημα στοιχεία και τα ντοκουμέντα που ήδη έχουν δει το φως της δημοσιότητας δίνουν μια λεπτομερή αποτύπωση, για το τι έγινε στην Κρήτη (αλλά και σε όλη την κατεχόμενη Ευρώπη) εκείνες της μαύρες ημέρες του Μάη του 1941.

Σκεφθείτε πως, παρ΄ όλα τα ακλόνητα στοιχεία, τα επίσημα έγγραφα και ντοκουμέντα που βρίσκονται στην διάθεση κάθε ενδιαφερόμενου, βρίσκεται σε εξέλιξη μια γιγαντιαία προσπάθεια αναθεώρησης της ιστορίας. Γερμανοί ιστορικοί και καθηγητές, πολιτικοί και άλλοι παράγοντες είναι στρατευμένοι (κυριολεκτικά και μεταφορικά) σε μια αποστολή που σαν στόχο έχει, όχι μόνο να σβήσει την ιστορική μνήμη, αλλά να ξαναγράψει την ίδια την ιστορία με τέτοιο πρόστυχο τρόπο όπου τα εγκλήματα θα δικαιολογούνται, αφού πρώτα το θύμα, εξισωθεί με τον θύτη!
Αυτό δεν θα το επιτρέψουμε...

Πηγές – βιβλιογραφία
- «Η Μάχη της Κρήτης», Heinz Α. Richter, Εκδόσεις Γκοβόστη.
- Φωτογραφία και προπαγάνδα: Μονάδες προπαγάνδας του Γερμανικού Στρατού: 1939-1945, Άλκης Ξ. Ξανθάκης, Εκδόσεις Μίλητος, 2012.
- Φωτογραφία και προπαγάνδα: Μονάδες Προπαγάνδας του Γερμανικού Στρατού στην Ελλάδα, 1941-1944 Άλκης Ξ. Ξανθάκης, Εκδόσεις Μίλητος, 2012.
- Η Μάχη της Κρήτης: Ένας αντίλογος στις αναθεωρητικές θέσεις του Χάιντς Ρίχτερ Μέρος Β’, - www.belisarius21wordpress.com
- "Οι πρώτες εκτελέσεις αμάχων από τους Γερμανούς Αλεξιπτωτιστές", Άρθρο του ερευνητή της Μάχης της Κρήτης Δημήτρη Σκαρτσιλάκη.
-Στοιχεία δημοσιογράφου Γιώργου Δ. Παπαδάκη.

Write on Τετάρτη, 23 Μαΐου 2018 Κατηγορία ΙΣΤΟΡΙΑ

Έρευνα - κείμενο: Δημήτρης Σκαρτσιλάκης

Ρέθυμνο 20/5/1941. Από τις 16:10 εως τις 16:30 η ομάδα μάχης WIEDEMANN προσγειώνεται ανατολικά του Ρεθύμνου στα Μισσίρια και στα Περιβόλια. Αποτελείται από το 3ο Τάγμα του 2ου συντάγματος αλεξιπτωτιστών , τον 1ο λόχο πολυβόλων, το δεύτερο λόχο πυροβολικού αλεξιπτωτιστών, μία διμοιρία αντιαεροπορικών και μια βαρέων όπλων. Ο σκοπός αυτής της ομάδας είναι η κατάληψη του Ρεθύμνου. Πιο ανατολικά μεταξύ Πλατανέ και αεροδρομίου (Πηγιανός Κάμπος) Προσγειώθηκε το απόσπασμα SCHULZ, που επρόκειτο να λειτουργήσει σαν εφεδρεία μαζί με το επιτελείο του 2ου συντάγματος. Ενώ η ομάδα KROH ρίφθηκε ανατολικότερα στην περιοχή Σταυρωμένου.

1 21
Μεταγωγικό Ju52 ίπταται επάνω από τα βομβαρδισμένα Περιβόλια στο Ρέθυμνο το Μάιο του '41 (Αρχείο Δ. Σκαρτσιλάκη)

Την άμυνα του Ρεθύμνου, είχαν αναλάβει το έμπεδο τάγμα Ρεθύμνου αποτελούμενο κυρίως από αδειούχους και τραυματίες του Αλβανικού μετώπου υπό τη διοίκηση του Ταγματάρχη Χρήστου Τζιφάκη, 800 δόκιμοι χωροφύλακες και αρκετοί πολίτες που έσπευσαν αυθόρμητα να αντιμετωπίσουν τους αλεξιπτωτιστές στις ανατολικές παρυφές της πόλης. Από την αρχή της μάχης οι αλεξιπτωτιστές διαπίστωσαν ότι είχαν να αντιμετωπίσουν ένα διαφορετικό είδος πολέμου. Κάτι το οποίο δεν είχαν ξανασυναντήσει στα προηγούμενα θέατρα επιχειρήσεων που είχαν λάβει μέρος έως τότε. Ένοπλες φιγούρες που φόραγαν πολιτικά ρούχα, τους πυροβολούσαν με τα ίδια τους τα όπλα. Οι πολίτες εφοδιάζοντας με οπλισμό από τους νεκρούς αλεξιπτωτιστές η από τα κιβώτια ρίψης που έπεφταν στα χέρια τους. Την πρώτη μέρα, οι Γερμανοί, μη μπορώντας να καταλάβουν το Ρέθυμνο οχυρώθηκαν στον οικισμό των Περιβολίων και στην εκκλησία του Αι Γιώργη και προετοιμάστηκαν για αμυντικό αγώνα. Παράλληλα το απόσπασμα SCHULZ αντιμετωπίζοντας αρκετες απώλειες και δυσκολίες, κινήθηκε δυτικά και ενώθηκε με την ομάδα μάχης WIEDEMANN στα Περιβόλια.

1 11

Αλεξιπτωτιστές σε σταθμό επιδέσεως στα Μισσίρια.

Για τους κατοίκους των Περιβολίων οι ώρες εκείνες ήταν δύσκολες. Ο πόλεμος τους βρήκε ξαφνικά μέσα στα σπίτια τους η στην εξοχή. Σε λίγες μόνο στιγμές οι κόποι μίας ζωής έγιναν συντρίμμια. Αρκετοί κατάφεραν να φύγουν προς νότια και να κρυφτούν σε κοντινές χαράδρες με τις οικογένειές τους άλλοι έβλεπαν τους αλεξιπτωτιστές μέσα από τις ξεχαρβαλωμένες πόρτες των βομβαρδισμένων σπιτιών τους να τρέχουν αλαφιασμένοι πέρα δώθε προσπαθώντας να ετοιμάσουν μια γραμμή άμυνας περιμετρικά. Όσοι δεν έφυγαν αντιμετώπισαν το θάνατο. Υπολογίζεται ότι ήδη από τις πρώτες ημέρες της μάχης οι Γερμανοί συνέλαβαν πολίτες αιχμαλώτους. Σύμφωνα με μαρτυρίες οι αλεξιπτωτιστές στις 21/5/1941 ξεκίνησαν να συλλαμβάνουν όποιον γινόταν αντιληπτός στην περιοχή και ιδιαίτερα τους άνδρες των θεωρητικά μάχιμων ηλικιών. Στην αναφορά της ομάδας μάχης WIEDEMANN δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στις επιθέσεις πολιτών και στο γεγονός ότι η καταπολέμηση τους ήταν αρκετά δύσκολη.

1 31

1 41

Μεταπολεμικές φωτογραφίες του 1945 από τα Περιβόλια. Εως τοτε τίποτε δεν είχε αλλάξει. (Αυστραλιανό πολεμικό μνημείο)

Στις 23 του Μάη οι Γερμανοί, οδηγούν 36 άνδρες, στην παραλία των Μισσιρίων και τους εκτελούν με ριπές. Κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης, σύμφωνα με τις Ελληνικές πηγές, οι Αυστραλοί βάλουν με κανόνια από το λόφο Β που βρίσκονταν ανατολικά των Μισσιρίων. Οι αλεξιπτωτιστές πανικόβλητοι εγκατέλειψαν τα θύματα τους και έτρεξαν να καλυφθούν. Με τη σύγχυση που δημιουργήθηκε διασώθηκαν έρποντες προς την παραλία οι Μανούσος Μανουσάκης, ο Γιάννης Τερζιδάκης, ο Δημήτρης Λαδιάς και ο Γιάννης Λαγός που είχε χτυπηθεί στο πρόσωπο και πέθανε αργότερα. Τους νεκρούς τους πέταξαν σε παρακείμενο πηγάδι. Οι εκτελέσεις όμως συνεχίστηκαν. Άλλες δύο ομάδες ανθρώπων επρόκειτο να εκτελεστούν. Οι Γερμανοί έσυραν και άλλους πολίτες που είχαν έγκλειστους στο τότε καφενείο «Δουλουμπέκη» (1) και στο σπίτι του Μελισουργού, προς την παραλία....

1 51

Μία μοναδική φωτογραφία! Το καφενείο Δουλουμπέκη όπως ήταν κατά τη διάρκεια της μάχης και όπως είναι 70 χρόνια αργότερα. Οι Γερμανοί αλεξιπτωτιστές ξεκουράζονται στην άκρη του δρόμου.(Αρχείο Δ.Σκαρτσιλάκη)

Το περιστατικό που αντιστοιχεί στην πρώτη εκτέλεση ανδρών, καταγράφεται στην Γερμανική αναφορά μάχης, ως εξής: 23/5...μετά την επίθεση, παραδίδονται περίπου 25 πολίτες υπο τις διαταγές ενός χωροφύλακα που βρίσκονταν κοντά στις γραμμές μας. Με διαταγή του ταγματάρχη SCHULZ (2) εκτελούνται όλοι. Ύστερα από αυτό, η όρεξη του αντιπάλου χάνεται και η νύχτα περνά ήσυχα...

Σίγουρα πρόκειται για την πρώτη φουρνιά συλληφθέντων. Ακολούθησαν άλλοι τόσοι την επόμενη ημέρα. Τα πτώματα τα περίελουσαν με βενζίνη και τα έκαψαν...αργότερα ήρθε η σειρά για τα γυναικόπαιδα....

1 8

Οι αλεξιπτωτιστές Hans Bender (αριστερά) και Bruno Heldt (δεξιά) ποζάρουν σε μια αναμνηστική φωτογραφία, λίγες στιγμές πριν πέσουν στο Ρέθυμνο, το μεσημέρι στις 20/5/1941(Αρχείο Δ.Σκαρτσιλάκη)

1 61

Ο δεκανέας αλεξιπτωτιστής Guido Gruner (όρθιος από αριστερά) λίγο πριν πηδήξει από το αεροπλάνο που τον μεταφέρει, επάνω από τα περιβόλια. Το ακρωτηριασμένο πτώμα του ήταν μια από τις αιτίες της εκτέλεσης των γυναικόπαιδων στα Περιβόλια, στις 24/5/1941

Μεγάλο όμως ενδιαφέρον έχει και η μαρτυρία του αλεξιπτωτιστή Hans Bender( 3), ο οποίος ανήκε στο 2ο λόχο πυροβολικού που οι αμυντικές του θέσεις βρίσκονταν στα Μισσίρια κοντά στην παραλία. Σήμερα ζεί και είναι 95 ετών. Ο Bender μιλάει για ένα περιστατικό όπου κατευθύνθηκε σε παρακείμενη βρύση στα Περιβόλια για να πάρει νερό. Επέστρεψε με μεγάλη καθυστέρηση στη θέση του οπου βρήκε τον συμπολεμιστή του, δεκανέα Guido Gruner νεκρό. Είχε προηγηθεί πολύωρη ανταλλαγή πυροβολισμών. Ο Bender βρήκε το φίλο του νεκρό με κομμένα γεννητικά όργανα και βγαλμένα μάτια....ο λοχίας του λόχου τον διέταξε να πάρει 32 γυναικόπαιδα και ηλικιωμένους (4) που είχαν ως ομήρους και να τα εκτελέσει στην παραλία. Εκείνος αρνήθηκε. Κατόπιν ο λοχίας (5) τον απείλησε με το όπλο του, όμως ο δεκανέας Karl Krammer είχε ήδη βγάλει το δικό του και απειλούσε το λοχία...μετά από αυτό το περιστατικό ο λοχίας έφυγε και βρήκε άλλους που προθυμοποιηθήκαν να εκτελέσουν τα γυναικόπαιδα. Η μαρτυρία αυτή μετά από 70 χρόνια έχει πολύ ενδιαφέρον και θεωρείται ακριβής να σημειωθεί ότι παρόμοια μαρτυρία υπάρχει και από τον Γ.Π κάτοικο Ρεθύμνου 16 περίπου ετών τότε σχετικά με νεκρό αλεξιπτωτιστή σε παρόμοια κατάσταση, θα μπορούσε να είναι το ίδιο περιστατικό. Επιπλέον ο Bender είχε μαζί του τη φωτογραφική του μηχανή και απαθανάτισε το νεκρό σύντροφο του. (6)

Σημαντική επίσης είναι η μαρτυρία του Βασίλη Παπαδόπουλου παιδί 7 ετών τότε, τα γεγονότα έχουν χαραχθεί βαθειά στη μνήμη του:.. Λίγο πριν βασιλέψει ο ήλιος, οι αλεξιπτωτιστές μάς πήραν από το σημείο που βρισκόμαστε και μάς συγκέντρωσαν μαζί μ” άλλους χωριανούς στο σπίτι του Μελισσουργού. Εκεί μείναμε δυο μέρες. Μέσα στο σπίτι ήμαστε όλοι ξαπλωμένοι, γιατί έμπαιναν απ” τα παράθυρα οι σφαίρες και κινδυνεύαμε να σκοτωθούμε. Ακόμα και σήμερα υπάρχουν τα σημάδια απ” τις σφαίρες στο σπίτι. Έπειτα, μάς πήραν οι Γερμανοί και μας πήγαν στο σημείο που υπάρχει σήμερα το μνημείο των πεσόντων. Στο σημείο αυτό είχαν ήδη γίνει δύο εκτελέσεις ανδρών. Μερικά απ” τα πτώματα των ανδρών τα έκαψαν κι άλλα τα πέταξαν στο πηγάδι. Έπειτα, πήραν την απόφαση να μας πάνε κι εμάς προς την παραλία να μας εκτελέσουν....Στη διάρκεια της πορείας, δύο ηλικιωμένοι δυσκολεύονταν να περπατήσουν και τους σκότωσαν επί τόπου. Ήταν ο Πέτρος Παράσχος και η σύζυγος του Άννα Παράσχου. Τότε καταλάβαμε ότι είχε έρθει η ώρα της εκτέλεσης και για εμάς κι ο καθένας αγκάλιασε και φίλησε τους δικούς του.

1 71

Ο ταγματάρχης Erich Schulz κύριος υπεύθυνος για τις σφαγές αμάχων στα Περιβόλια, παρασημοφορεί άνδρες της μονάδας του, μετά τη λήξη των επιχειρήσεων.
Θυμάμαι την τελευταία φορά που μας αγκάλιασε η μάνα μου και μας φιλούσε κι έλεγε: «Αν σωθεί κανείς να κοιτάξει τα παιδιά». Τότε αρχίσαμε να κλαίμε....Οι Γερμανοί μας χτυπούσαν και μας κλωτσούσαν, μέχρι να φτάσουμε στην παραλία. Όταν φτάσαμε εκεί έδωσαν εντολή να πέσουμε κάτω. Πέσαμε ο ένας κοντά στον άλλο. Ο πατέρας μου άνοιξε ένα λάκκο στην άμμο, μας έβαλε μέσα και έπεσε κι αυτός σχεδόν πάνω μας. Αυτό πρόλαβε να κάνει. Σε λίγη ώρα οι Γερμανοί έστησαν το πολυβόλο, σε απόσταση δεκαπέντε μέτρων. Άργησαν όμως να μας πυροβολήσουν. Δεν ξέραμε το λόγο. Πέρασε πάνω από μισή ώρα. Στο τέλος έριξαν μια ριπή και σταμάτησαν. Για εμάς, όμως είχε γίνει το κακό με την πρώτη ριπή. Σκοτώθηκε η μάνα μου, η γιαγιά μου και η θεία μου. Επίσης σκοτώθηκε η Μελισσουργού και τραυματίστηκαν δυο γυναίκες, η Παναγιώτα Δρανδράκη και η Χαρίκλεια Δελή. Τα παιδιά, άρχισαν τότε να κλαίνε. Το ίδιο και οι τραυματίες. Άρχισε να μας κυριεύει ο φόβος, περιμένοντας τη χαριστική βολή. Ήταν η μεγαλύτερη νύχτα της ζωής μας!...

Ψάχνοντας στον πίνακα των φονευθέντων του Δήμου Ρεθύμνης διαπιστώνεται ότι μεταξύ των εκτελεσθέντων στα Μισσίρια, βρίσκεται ο χωροφύλακας Αναξαγόρας Μπουμπουλάκης. Να πρόκειται άραγε για το χωροφύλακα που αναφέρουν οι Γερμανοί στην πρώτη εκτέλεση ανδρών στις 23/5/1941; Πιθανό. Τι γίνεται όμως με τους υπόλοιπους; Συνελήφθησαν κάποιοι με όπλα; Ήταν άμαχοι; Μάλλον ποτέ δε θα μάθουμε. Το ότι η Γερμανική αναφορά κάνει λόγο για πολίτες υπό την καθοδήγηση ενός χωροφύλακα μοιάζει περισσότερο με δικαιολογία. Η δε εκτέλεση γυναικοπαίδων είναι ένα σοβαρό έγκλημα πολέμου και δε δικαιολογείται σε καμία περίπτωση. Ενδιαφέρον έχει ότι την εκτέλεση τη διέταξε ένας απλός λοχίας πιθανότατα χωρίς να λάβει εντολή από ανώτερα κλιμάκια. Φυσικά λίγη σημασία έχει αυτό....

Ο ακριβής απολογισμός των νεκρών εκτελεσθέντων, δεν είναι εξακριβωμένος. Στο μνημείο αναγράφονται 110 ονόματα, όμως κάποιοι από αυτούς, όπως ο υπολοχαγός Παπαγιαννάκης έπεσαν μαχόμενοι. Ο Δημήτρης Δροσάκης επίσης εκτελέστηκε στις αρχές Ιουνίου και δε συνελήφθη στα Περιβόλια, αλλά στο Ρέθυμνο.

Μετά την κατοχή, οι συγγενείς των νεκρών πήγαν και μάζεψαν ότι είχε απομείνει από τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Στιγμές μεγάλης συναισθηματικής φόρτισης ακολούθησαν, ειδικά όταν κάποιος συγγενής αναγνώριζε το δικό του άνθρωπο. Ωστόσο αρκετά οστά δεν αναγνωρίστηκαν ποτέ....

Σήμερα το μνημείο βρίσκεται ακριβώς στον τόπο των εκτελέσεων. Επάνω του αναγράφονται τα ονόματα 110 Ρεθεμνιωτών πεσόντων και μαρτύρων.

1 9

Στοιχείο πολυβόλου στα Περιβόλια.

Σημειώσεις

1.Το καφενείο Δουλουμπέκη είναι η σημερινή αποθήκη ζωοτροφών Μελλισουργού, απέναντι από το γεροκομείο. Εκείνη την εποχή είχε ένα μόνο ισόγειο.

2.Πρόκειται για τον Ταγματάρχη του πυροβολικού των αλεξιπτωτιστών Erich Schulz.

Ο Schulz στην αναφορά της ομάδας Wiedemann περιγράφεται γενικά σαν απαισιόδοξος για την έκβαση της μάχης καθώς και ως μέτριος αξιωματικός. Από ότι φαίνεται δεν είχε καλές σχέσεις με τον επικεφαλής της ομάδας, λοχαγό Oscar Wiedemann, πράγμα που δυσκόλεψε ακόμα πιο πολύ τη θέση των πολιορκημένων αλεξιπτωτιστών.

3.Hans Bender αλεξιπτωτιστής της 2ης μοίρας πυροβολικού που έπεσε στα Περιβόλια σήμερα ζει στη Γερμανία και είναι 95 ετών.

4.Σίγουρα πρόκειται για την ομάδα που βρίσκονταν ο διασωθείς Βασίλης Παπαδόπουλος.

5.Ο Hans Bender μετά από χρόνια, συνάντησε αυτόν τον λοχία τυχαία. Εκείνος πήγε περιχαρής να του μιλήσει και να θυμηθούν τα παλιά, όμως ο Bender τον έβρισε και τον απόφυγε....

6.Ο γράφων έχει δει την επίμαχη φωτογραφία με το νεκρό Guido Gruner από το άλμπουμ θητείας του αλεξιπτωτιστή Hans Bender.

Βιβλιογραφία-πηγές:

Αρχείο Δ. Σκαρτσιλάκη

Συνέντευξη Βασιλείας Μουτάφη, 2011+

Συνέντευξη Βασίλη Παπαδόπουλου 2011

Μαρτυρία Βασίλη παπαδόπουλου, από την Ευα Λαδιά

Αναφορά ομάδας μάχης Wiedemann

Τα Περιβόλια Ρεθύμνου, Αλκιβιάδη Μαυράκη

Η μάχη της Κρήτης στο Ρέθυμνο, τόμος Ά, Μάρκου Πωλιουδάκη

Ερωτήσεις στον Hans Bender, μέσω Mike Smithe(Αυστραλία)

Write on Τρίτη, 27 Φεβρουαρίου 2018 Κατηγορία ΙΣΤΟΡΙΑ

Το καλοκαίρι του 1943 η Παραμυθιά και τα χωριά του κάμπου της περνούσαν άσχημες ώρες. Η περιοχή ζούσε την κορύφωση του δράματος που είχε αρχίσει την άνοιξη του 1941 με την επικράτηση του άξονα στην Ελλάδα. Η Θεσπρωτία, ζούσε μία τριπλή κατοχή, των Γερμανών, των Ιταλών και των μουσουλμάνων Τσάμηδων, οι οποίοι έσπευσαν από την αρχή να συνεργαστούν με τους κατακτητές. Όλη την περιοχή της Ηπείρου έλεγχε η γερμανική μεραρχία Εντελβάις η οποία ευθυνόταν για τις σφαγές αμάχων στη Μουσιωτίτσα, στους Λιγκιάδες και την εξόντωση της εβραϊκής κοινότητας των Ιωαννίνων. Στη Παραμυθιά είχαν βρει συμπαραστάτες τους αδελφούς Ντίνο, ηγέτες των Τσάμηδων, που συμμάχησαν με τους κατακτητές κόντρα στον ελληνικό πληθυσμό...

Παρασκευή 24 Σεπτεμβρίου του 1943, στην τοποθεσία Σκάλα, σκοτώθηκαν έξι Γερμανοί σε μάχη με αντάρτες του ΕΔΕΣ. Αυτό ήταν η αφορμή για ένα προαποφασισμένο έγκλημα. Στα γραφεία της Κομμαντατούρας, οι λογαριασμοί είχαν γίνει. Ένας προς δέκα. Οι ανακοινώσεις του γερμανού φρούραρχου της Παραμυθιάς το έλεγαν καθαρά: «...δια κάθε δολοφονία ή τραυματισμόν Γερμανού στρατιώτου, θα εκτελούνται 10 χριστιανοί Έλληνες πολίτες εκ Παραμυθίας και των πέριξ χωριών». Τη νύχτα της 27ης Σεπτεμβρίου 1943, κοντά στα μεσάνυχτα, ο τρόμος σκέπασε τα σοκάκια της κωμόπολης. Μεικτά αποσπάσματα Γερμανών και μουσουλμάνων Τσάμηδων, παραβιάζουν επιλεκτικά πόρτες χριστιανικών σπιτιών. Συλλαμβάνουν όσους βρίσκονται στις λίστες τους. Τα ιστορικά ντοκουμέντα που εντοπίστηκαν πριν από λίγα χρόνια, δείχνουν ότι την λίστα των μελλοθανάτων είχε συντάξει η ηγεσία των Τσάμηδων.

Από μικρό παιδί ο κ. Τσαμάτος θυμάται το μοιρολόι της γιαγιάς του. «Το όνομα του παπά-Βαγγέλη Τσαμάτου ήταν στην λίστα γραμμένο από καρό. Όταν τον πήραν μεσάνυχτα από το σπίτι του, μαζί με τον γιο του τον Νικόλα, η παπαδιά έτρεξε ξωπίσω για να του δώσει μια μάλλινη φανέλα.

Εκείνος, βέβαιος για το ταξίδι που κινούσε της είπε: «Άσε τη φανέλα παπαδιά. Εκεί που πάω δεν θα μου χρειαστεί». Μόνο το πετραχήλι του, αυτό πήρε μαζί του». Ο παπά-Βαγγέλης Τσαμάτος πριν εκτελεστεί έψαλλε την νεκρώσιμη ακολουθία. Οι πιο πολλοί από τους συλληφθέντες ήταν μεταξύ τους στενοί συγγενείς. Γονείς και παιδιά, αδέλφια, ανίψια και θείοι. Η οικογένεια του Βασίλη Τσούλα είχε το «θλιβερό προνόμιο», να χάσει τρία αδέλφια, τον Γάκη, τον Θόδωρο και τον Κώτσιο. Ανάμεσα στους μελλοθάνατους βρίσκονταν και δύο έφηβοι, ο Σπύρος Μπάρμας και ο Γιώργος Σωτηρίου, με τους πατεράδες τους. Κατά τη διάρκεια της κράτησης, ανακοινώθηκε στους κρατουμένους η απόφαση των αρχών κατοχής να εκτελεστούν. Όπως εξιστόρησαν αργότερα οι τρεις από τους κρατούμενους που απελευθερώθηκαν την τελευταία στιγμή, οι τραγικές ώρες στο υπόγειο του σχολείου, λίγο πριν από τον θάνατο, κύλησαν σε κλίμα συναδέλφωσης και αξιοπρέπειας. Ο Νίκος Γιαννάκης, ένας 25χρονος γυμναστής έδινε κουράγιο στους συγκρατούμενούς του, τραγουδώντας τον «Γεροδήμο». Ο παπά-Βαγγέλης Τσαμάτος, κοντά στο ξημέρωμα, έψαλλε τη νεκρώσιμη ακολουθία....

tsamides1

Η εκτέλεση
Το χάραμα, πάνοπλοι Γερμανοί μαζί και με τους Τσάμηδες, οδήγησαν τους κρατούμενους λίγο έξω από την κωμόπολη σε ένα χωράφι. Εκεί, την προηγούμενη μέρα, όμηροι από τα χωριά του κάμπου είχαν ανοίξει ομαδικούς τάφους. Πριν δώσει το πρόσταγμα ο αξιωματικός του αποσπάσματος, απελευθέρωσε τρεις από τους κρατούμενους, γιατί έκρινε πως θα του ήταν χρήσιμοι για ξυλουργικές εργασίες στο γερμανικό γραφείο διοίκησης και έμειναν 49 μελλοθάνατοι. Ο Γιάννης Μπαζιάκος και ο Κώστας Τσίλης προσπάθησαν να αποδράσουν από το απόσπασμα την τελευταία στιγμή. Λίγο πιο πέρα, τους εκτέλεσαν οι συνεργάτες των Ναζί....

Ο κ. Παναγιώτης Τσαμάτος αναφέρει πως λίγες μέρες νωρίτερα, από τα χωριά της Παραμυθιάς, είχαν συλληφθεί και εκτελέστηκαν στην συνέχεια 11 πολίτες έξω από το σχολείο. Μαζί με τους προκρίτους, οι εκτελεσθέντες έφταναν τους εξήντα, «για να λυθεί σωστά, η εξίσωση της ντροπής», συμπληρώνει ο καθηγητής. «Αυτές τις μνήμες πρέπει να τις κρατήσουμε ζωντανές, γιατί η θυσία αυτή δεν θα πρέπει να κληροδοτηθεί στους νέους, τα παιδιά μας, με το όνομα ενός ψυχρού αριθμού. Οι 49 ήταν άνθρωποί μας. Πατεράδες, παππούδες, αδέλφια, θείοι. Είχαν ονόματα, οικογένειες, όνειρα και ελπίδες για τη ζωή». Ο Παναγιώτης Τσαμάτος είναι Καθηγητής Μαθηματικής Ανάλυσης στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Γεννήθηκε στη Παραμυθιά και έζησε στον απόηχο και την σκιά της οδυνηρής εκτέλεσης. Είχε δύο εκτελεσθέντες μέσα στην οικογένειά του και έκανε τη δική του έρευνα που αποτύπωσε στο βιβλίο «Εν Παραμυθία τη 29-9-1943».... Πηγή: www.mixanitouxronou.gr 

Κάντε Like στη σελίδα μας στο facebook και ακολουθείστε μας στο Twitter

Write on Τετάρτη, 13 Δεκεμβρίου 2017 Κατηγορία ΙΣΤΟΡΙΑ

Γράφει ο Τάσος Μαλεσιάδας

Τη Δευτέρα 13 Δεκεμβρίου του 1943, η 117η Μεραρχία Κυνηγών συνετέλεσε μία από τις μεγαλύτερες θηριωδίες του Γερμανικού Στρατού στον ελλαδικό χώρο, στο πλαίσιο της επιχείρησης «Καλάβρυτα». Αυτό που εμείς ονομάζουμε ως «Σφαγή των Καλαβρύτων» αποτελεί ένα κραυγαλέο πολεμικό έγκλημα της Wehrmacht όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε όλη την Ευρώπη. Σημειώνω ότι το έγκλημα σχεδιάστηκε και εκτελέστηκε από τον τακτικό Γερμανικό Στρατό, όχι τα παραστρατιωτικά SS, στο πλαίσιο της τακτικής των αντιποίνων για την έντονη αντιστασιακή δράση στην περιοχή.

Σε μία εποχή που ο κάθε ένας ο οποίος έχει πρόσβαση σε πληροφορίες τις διαστρεβλώνει, τις διαβρώνει ή τις παραθέτει από τη δική του οπτική γωνία, καθήκον του ιστορικού και του ιστοριογράφου παραμένει η διατήρηση της τιμιότητας και η όσο το δυνατότερο ειλικρινής παράθεση των γεγονότων.
Τον τελευταίο καιρό, σε μία προσπάθεια εξάμβλωσης των στοιχείων, η Εθνική Αντίσταση υφίσταται όχι μία γόνιμη και ιστορικά τεκμηριωμένη ανάλυση, αλλά μία ευθεία και ανιστόρητη αμφισβήτηση. Μία αμφισβήτηση που δεν είναι τίποτε περισσότερο από μία ασχημονή στους νεκρούς, αντιστασιακούς και αμάχους, κάθε ομάδας, κάθε παράταξης· όλα αυτά για σκοπούς ιδεολογικούς, πολιτικούς και κομματικούς, ολότελα αναντίστοιχους με το μεγαλείο και την αναγκαιότητα της Εθνικής Αντίστασης ενάντια στον ξένο κατακτητή-επιβουλευτή.
Το ιστορικό σημείωμα, αφιερώνεται στους νεκρούς, μπροστά στους οποίους εγώ, ως ιστοριογράφος, έχω την τιμή και την ευθύνη να τους ανακαλώ και να διατηρώ τη μνήμη τους στο παρόν, αλλά και στους αγέννητους, που έχω την υποχρέωση να τους εμφυσήσω τα γεγονότα και τις αξίες που εκείνα πρεσβεύουν ( και όχι πρέσβευαν, ζουν ακόμα ) χωρίς κανένα κέρδος παρά μόνο εν χάριτι της ιστορικής δικαιοσύνης.

Οι πληροφορίες προέρχονται, κυρίως, από το αρχειακό υλικό της Wehrmacht όπως και της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού ( Επειχείρηση "Καλάβρυτα": Η δράση της 117ης Μεραρχίας Κυνηγών μέσα από τα γερμανικά αρχεία, ΓΕΣ/ΔΙΣ, Αθήνα, 2012 ).

Η κατάσταση στην Πελοπόννησο

Η Πελοπόννησος κατά τη διάρκεια της Κατοχής αποτέλεσε τις δύο άκρες ενός νήματος. Η μία άκρη, ως και τη συνθηκολόγηση των Ιταλικών δυνάμεων κατοχής, αποτελούσε την στρατιωτική χαλαρότητα και από τη συνθηκολόγηση και ύστερα, εξαιτίας του γεωγραφικού αναγλύφου της, την άκρη του αίματος με συνεχείς μάχες οι οποίες στην ουσία συνεχίστηκαν ως και την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων από τη χώρα.
Οι αναφορές της Wehrmacht, κάνουν λόγο για τις «αποτραβηγμένες στα αστικά κέντρα και πλησίων αυτών» δυνάμεις, οι οποίες είχαν απωλέσει κάθε έλεγχο στην ηπειρωτική Ελλάδα και, κατά συνέπεια, στην ενδοχώρα της Πελοποννήσου. Ως και την άνοιξη του 1943, ο ΕΛΑΣ και οι μικρότερες ανταρτικές οργανώσεις της περιοχής είχαν καταφέρει να ασκούν τον έλεγχο της συντριπτικής πλειοψηφίας της ενδοχώρας. Αυτό προβλημάτιζε αρκετά την Ανώτατη Γερμανική Διοίκηση η οποία φρικίαζε στο ενδεχόμενο περαιτέρω διασποράς των στρατευμάτων της εξαιτίας συμμαχικών αποβάσεων στην περιοχή. Έτσι, μεταφέροντας δυνάμεις από τη Γιουγκοσλαβία, αναδιοργάνωσε τις υπάρχουσες φρουρές, τις ενίσχυσε και έδωσε τη διαταγή για την ανάληψη αντιανταρτικών επιχειρήσεων με αντικειμενικό σκοπό τη συντριβή των ανταρτικών δυνάμεων.
Μία από τις μονάδες που εστάλησαν ήταν η 717η μεραρχία Πεζικού, αναδιοργανωμένη και με τη νέα της ονομασία «117η Μεραρχία Κυνηγών». Η μεραρχία απαρτιζόταν κυρίως από Αυστριακούς και εθνοτικά Γερμανούς και ως αποστολή της είχε τη διεξαγωγή αντιανταρτικών επιχειρήσεων. Η εκ βάθρων αναδιοργάνωσή της από μεραρχία μετόπισθεν σε μεραρχία α' τάξης την καθιστούσε ικανή να αναλάβει και να διεξαγάγει ευρείες επιχειρήσεις χωρίς περαιτέρω ενισχύσεις.
Η μεραρχία αποτελούνταν από δύο Συντάγματα Κυνηγών (737 και 749 Συντάγματα) και από ένα Σύνταγμα Πυροβολικού (670). Με τη μετεγκατάστασή της στην Πελοπόννησο, ενσωμάτωσε και όλες τις υπάρχουσες γερμανικές δυνάμεις. Διοικητής της ήταν ο Υποστράτηγος Karl von Le Suire, ένας σαδιστής αξιωματικός, φανατικός υπέρμαχος των αντιποίνων και ανηλεής. Έδρα της μεραρχίας υπήρξε το Περιγιάλι Κορινθίας.

mnhmeio2

Τα γεγονότα που οδήγησαν στη σφαγή: O λόχος Schober.

Για την αντιμετώπιση των ανταρτών η 117η Μεραρχία εξαπέλυσε άμεσες επιχειρήσεις, για την εδραίωση της κυριαρχίας στην περιοχή. Ένα απόσπασμα υπό τον λοχαγό Σόμπερ, ανέλαβε την αναγνώριση περιμετρικά των Καλαβρύτων. Βιαστικά συγκροτημένο, με τα απαραίτητα, μόνο, εφόδια και πυρομαχικά και χωρίς ασυρμάτους ( αυτό αργότερα θα έκρινε πολλά στην έκβαση της επιχείρησης ). Η διήμερη αποστολή του λόχου Σόμπερ ξεκινούσε.
Οι αντάρτες γνώριζαν για την επιχείρηση και έτσι απέστειλαν σώμα 200 ανταρτών ώστε να ενεδρεύσει στην τοποθεσία και να χτυπήσει τον γερμανικό λόχο. Η ενέδρα ήταν άκρως επιτυχημένη και ο λόχος αποτραβήχτηκε σε κοντινό ύψωμα όπου και δεχόταν τις επιθέσεις πλέον των 500 ανδρών, καθότι ο ΕΛΑΣ είχε ενισχυθεί από τον Εφεδρικό ΕΛΑΣ και από πατριώτες που υπέθεταν ότι η παρουσία των Γερμανών στο χωριό ήταν στο πλαίσιο της καταστροφής των Καλαβρύτων.
Ο Σόμπερ, χωρίς ασυρμάτους και άλλον τρόπο να ζητήσει ενισχύσεις από τη μονάδα του, με τα πυρομαχικά να έχουν σχεδόν εξαντληθεί, επιχείρησε διάσπαση του κλοιού των ανταρτών. Η προσπάθεια απέτυχε και το απόσπασμα αιχμαλωτίστηκε, εκτός από λίγους στρατιώτες που κρύφτηκαν σε μία χαράδρα και κατάφεραν να ξεφύγουν. Εκείνοι ειδοποίησαν τη διοίκηση για τα γεγονότα.
Η ύπαρξη γερμανών αιχμαλώτων εξόργισε τον Λε Σουίρ. Ξεκίνησε άμεσα διαδικασία διαπραγματεύσεων. Ανέφερε ότι αν του δοθούν πίσω οι αιχμάλωτοι θα βοηθήσει επισιτιστικά την περιοχή. Οι άνδρες του ΕΛΑΣ ζητούσαν ανταλλαγή αιχμαλώτων. Ο Λε Σουίρ δεν είχε καμία διάθεση για διαπραγμάτευση αλλά ήθελε να επιβάλλει όρους.

skies

Η σφαγή των Καλαβρύτων

Η επιχείρηση «Καλάβρυτα» υπεγράφη στις 25 Νοεμβρίου του 1943. Αντικειμενικός σκοπός της ήταν η εκκαθάριση του ορεινού όγκου του Χελμού. Αυτό σήμαινε εκτελέσεις και λεηλασίες με σκοπό τη διακοπή υποστήριξης του πληθυσμού στις αντιστασιακές ομάδες.
Τα γεγονότα κλιμακώθηκαν απότομα. Όταν ο Λε Σουίρ έμαθε πως 3 τραυματίες αιχμάλωτοι είχαν κτηνωδώς εκτελεστεί από μέλη της ΟΠΛΑ ( τα κρανία τους συνετρίβησαν από αιχμηρά αντικείμενα ) παρά τις αντιρρήσεις των ιατρών, τότε έδωσε τη διαταγή για τη βίαιη απελευθέρωση των στρατιωτών του. .
Οι Γερμανοί εκτέλεσαν αγρότες σε περιοχή πλησίον του σημείου κράτησης των αιχμαλώτων. Στις 5 Δεκεμβρίου ο ΕΛΑΣ τους μετέφερε σε μία χαράδρα, όπου και τους εκτέλεσε ομαδικά. Δύο άνδρες από τους 77 κατάφεραν να σωθούν. Επέστρεψαν στη μονάδα τους αναφέροντας τα τεκταινόμενα.
Ο ταγματάρχης Ebersberger ανέλαβε την κτηνώδη αποστολή του αφανίζοντας τα πάντα στο πέρασμά του. Οι Ρογοί, η Κερπινή, η Άνω και Κάτω Ζαχλωρού, έπαψαν να υφίστανται. Μοναχοί στη Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου εκτελέστηκαν, την επόμενη μέρα τα χωριά Σουβάρδο και Βραχνί δηώθηκαν. Κορωνίδα των αγριοτήτων όμως αποτέλεσε η σφαγή των Καλαβρύτων, με την εκτέλεση όλου του ανδρικού πληθυσμού, στις 13 Δεκεμβρίου. Ακολούθησε ευρύτερη λεηλασία και πυρπόληση της περιοχής.
Δε θα προχωρήσω σε λεπτομέρειες της σφαγής. Το έχουν κάνει άλλοι περισσότερο καλά από εμένα. Στην τελική αναφορά της 117ης Μεραρχίας Κυνηγών αναφέρεται το πλήρες αποτέλεσμα της επιχείρησης «Καλάβρυτα». Αναφέρουν την ολοκληρωτική καταστροφή εικοσιτεσσάρων χωριών και τριών μοναστηριών. Οι εκτελέσεις ανέρχονται σε 696 άτομα. Η επιχείρηση έληξε στις 14 Δεκεμβρίου και οι άνδρες επανήλθαν στις βάσεις τους.
«Ως πράξη αντιποίνων για τη δολοφονία 75 αιχμαλώτων του Λόχου Schober διατάχθηκε ο τυφεκισμός του ανδρικού πληθυσμού και η πυρπόληση όλων των οικισμών στην περιοχή της επιχειρήσεως.
Στις 14.12.43 η επιχείρηση έληξε και οι μονάδες επέστρεψαν στα στρατόπεδα.
1.) Απώλειες εχθρού: 17 νεκροί, πολλοί τραυματίες.
2.) Φίλιες απώλειες: 13 νεκροί, 12 τραυματίες.
3.) Αντίποινα: Οι ακόλουθοι οικισμοί καταστράφηκαν:
Ρογοί, Κερπινή, σιδ. σταθμός Κερπινής, Άνω Ζαχλωρού, Κάτω Ζαχλωρού, Σούβαρδο, Βραχνί, Καλάβρυτα, Μονή Μεγάλου Σπηλαίου, Μονή Λαύρας, Αγία Κυριακή, Αυλές, Βισοκά, Φτέρη, Κλαπατσούνα, Πυργάκι, Βάλτσα, Μελίσσια, Μονή Ομπλού, Λαπαναγοί, Μάζι, Μαζέικα, Παγκράτι, Μορόχοβα, Δερβένι, Βάλτος, Πλανητέρο, Καλύβια.
696 Έλληνες τυφεκίσθηκαν».

Κάντε Like στη σελίδα μας στο facebook και ακολουθείστε μας στο Twitter

Write on Τρίτη, 09 Μαΐου 2017 Κατηγορία ΙΣΤΟΡΙΑ

Επιμέλεια: Γιώργος Λαμπράκης

Η Κρήτη, το νησί που κατακτήθηκε μετά απ' όλα τα ελληνικά εδάφη (Μάιος 1941) ήταν το τελευταίο που απελευθερώθηκε (Μάιος 1945). Κι όχι μόνο αυτό, αλλά τελούσε για μήνες μετά τη συντριβή των χιτλερικών δυνάμεων υπό ένα ιδιότυπο αγγλογερμανικό καθεστώς σε μεγάλο μέρος του. Κατάσταση χωρίς προηγούμενο, αν εξαιρεθούν οι συμμαχικές ζώνες κατοχής στην ίδια τη Γερμανία.

​Στην Κρήτη υπογράφτηκε, πριν από 72 χρόνια, η τελευταία επίσημη πράξη παράδοσης ναζιστικών στρατευμάτων σε όλη της Ευρώπη. Αλλά αυτό και τα παράδοξα παρεπόμενά του δεν ήταν η μόνη ελληνική πρωτοτυπία εκείνων των ημερών. Μια άλλη, που συνήθως διαφεύγει, είναι ότι την ίδια μέρα με την υπογραφή τής άνευ όρων παράδοσης στο Βερολίνο, παρόμοια συμφωνία συναπτόταν και στα Δωδεκάνησα. Μόνο που εκεί τη γερμανική κατοχή διαδεχόταν η αγγλική!

Η συμφωνία παράδοσης των Γερμανών στην Κρήτη υπογράφηκε μόλις το βράδυ στις 9 προς 10 Μαΐου 1945 στη Βίλα Αριάδνη στο Ηράκλειο. Δηλαδή 24ωρα μετά την άνευ όρων παράδοση των χιτλερικών στους συμμάχους (7 - 9 Μαΐου στη Ρεμς και το ίδιο το Βερολίνο). Αρχισε μάλιστα να ισχύει αργότερα. Από τις 10 το πρωί ώρα Γκρίνουιτς της 10ης Μαίου.

vila ariadni

Το κείμενο της παράδοσης
Στη σελ 768 του βιβλίου του ο Γεώργιος Κάββος δημοσιεύει το κείμενο που προφανώς τους έδωσαν οι Βρετανοί και που πιστεύουν ότι είναι αυτό που υπέγραψαν ο Μπέντακ, ο Κίρκμαν και ο Φουντουλάκης.

18301887 10155263643532829 5722980875744046748 n

«Στρατηγείον Συμμαχικών Δυνάμεων
Απόρρητον
Έγγραφον τοπικής παραδόσεως των εν Κρήτη
Γερμανικών και Ιταλικών Δυνάμεων
1. Ο Γερμανός Διοικητής Φρουρίου Κρήτης, δια του παρόντος παραδίδει άνευ όρων απάσας τας υπό την Διοίκησιν ή έλεγχον του δυνάμεις ξηράς, αέρος και θαλάσσης και θέτει άνευ όρων εαυτόν και τας δυνάμεις ταύτας εις την διάθεσιν του Αν. Συμ/κού Δ/τού του Μεσογειακού Θεάτρου επιχειρήσεων.
2. Άπασαι αι υπό την διοίκησιν ή έλεγχον του Γερμανού Διοικητού Φρουράς Κρήτης ένοπλοι δυνάμεις θα καταπαύσουν οιασδήποτε εχθροπραξίας επί της ξηράς, θαλάσσης και εν αέρι κατά την 10ην ώραν Αστεροσκοπείου Γκρήνουιτς της 10ης ημέρας του Μαίου 1945.
Ο Γερμανός Δ/τής Φρουράς Κρήτης αναλαμβάνει να κάμη τας αναλόγους διευθετήσεις πάραυτα.
3. Ο Γερμανός Διοικητής αναλαμβάνει να εκτελέση τας εν τω παραρτήματι τούτο διατασσομένας διαταγάς αι οιασδήποτε περαιτέρω διαταγάς Ανωτ. Συμμάχου Δ/τού του Μεσογειακού Θεάτρου Επιχειρήσεων. Παρακοή εις τας τοιαύτας διαταγάς ή αποτυχία προς συμμόρφωσιν προς ταύτας, θέλει τιμωρηθή σύνωδα των παραδεδειγμένων Νόμων και συνηθειών πολέμου.
4. Το έγγραφον τούτο θέλει τεθή εν ισχύει άμα τη υπογραφή και εν των συνημμένω παραρτήματι διαταγαί θέλουν καταστή εκτελέσιμοι κατά την εν τη άνω παραγράφω προσδιορισθείσαν ημέραν και χρόνον.
4. Το έγγραφον τούτο και αι συνοδευτικαί διαταγαί συνετάχθησαν εις τε την Αγγλικήν, Ελληνικήν και Γερμανικήν γλώσσαν.
Η Αγγλική μετάφρασις είναι το αυθεντικόν κείμενον. Εγειρομένης οιασδήποτε αμφιβολίας ως προς την σημασίαν ή ερμηνείαν η απόφασις του Ανωτάτου Συμμάχου Διοικητού καθίσταται τελειωτική.
6. Το έγγραφον τούτο είναι ανεξάρτητον και ουχί προς ζημίαν και θα υποκατασταθή υπό οιουδήποτε γενικού εγγράφου περί παραδόσεως, επιβαλλομένου υπό ή εκ μέρους των Ηνωμένων Εθνών και εφαρμοστέου επί της Γερμανίας ενόπλων δυνάμεων εν συνόλω.
Γερμανός Διοικητής Ανώτατος Σύμμαχος Αρχηγός
Φρουράς Κρήτης του Μεσογειακού Θεάτρου
Bendhak Επιχειρήσεων
Υποστράτηγος Alexander α.α. Kirkman
Άγγλος Ταξίαρχος
Τόπος: Ηράκλειο Ο Στρατιωτικός Διοικητής Κρήτης
9 Μαΐου 1945 Γ. Φουντουλάκης
ώρα 22.30 Υποστράτηγος”

5188

Οι Γερμανοί παραμένουν οπλισμένοι στην Κρήτη!
Το σύνολο των εγκλωβισμένων κατοχικών δυνάμεων στην Ελλάδα, τον Νοέμβριο του 1944, υπολογίζεται σε 24.000-25.000 Γερμανούς και 10.000 Ιταλούς. Η κύρια δύναμη παρέμεινε στην Κρήτη (περίπου 15.000 Γερμανοί και 5.000 Ιταλοί). Αυτή συμπτύχθηκε στην περιοχή των Χανίων, υπό τον υποστράτηγο Χ. Μπέντακ. Αναπτύχθηκε στην παραλιακή λωρίδα σε μήκος 65 και βάθους 16 χιλ. Η ζώνη αυτή, από τη Γεωργιούπολη μέχρι τα Πλακάλωνα Κισσάμου, ανακηρύχτηκε σε «Οχυρά Θέση Κρήτης». Ηταν πάνοπλη, μόνο αεροπλάνα και πλοία έλειπαν για να είναι μια πλήρης μονάδα τακτικού στρατού.

Το συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής ουδέποτε ασχολήθηκε επιχειρησιακά μαζί της ούτε η κυβέρνηση των Αθηνών. Οι αντάρτικες δυνάμεις στο νησί (ΕΟΚ και κυρίως ο ΕΛΑΣ) μάταια ανέμεναν διαταγές για συγκέντρωση δυνάμεων, ώστε να εκκαθαρίσουν την περιοχή. Αλλά ακόμη και η συγκέντρωσή τους γύρω από την κατεχόμενη περιοχή απαγορευόταν! Καμιά ανταπόκριση δεν έβρισκαν οι προτροπές των ηγετών του ΕΛΑΣ (Σαράφης κ.ά.) για την εκδίωξη των Γερμανικών στρατευμάτων από το νησί. Οι Αγγλοι με πρόσχημα τον φόβο αντιποίνων σε βάρος των Γερμανών από τον ντόπιο πληθυσμό (!) δεν το επέτρεπαν!

«Στις μάχες», γράφει ο ιστορικός Γ. Μαργαρίτης, «αποδείxτηκε ότι οι αντάρτες δεν ήταν σε θέση να απειλήσουν τους ισχυρά εξοπλισμένους και περιχαρακωμένους Γερμανούς. Σε μια απελπισμένη κίνηση έγινε προσπάθεια να οργανωθεί στην Αθήνα (με πρωτοβουλία του ίδιου του γραμματέα του ΚΚΕ, Γιώργη Σιάντου) εκστρατευτικό σώμα του ΕΛΑΣ για την Κρήτη... Οι εκρηκτικές εξελίξεις στην Αθήνα και το ξέσπασμα των Δεκεμβριανών -που προκάλεσαν συγκρούσεις και στην Κρήτη- ακύρωσαν όλα αυτά τα σχέδια».

Εκ των υστέρων προκύπτει ότι για γενικότερους λόγους, που σχετίζονταν με τους υπολογισμούς των Αγγλων για την επόμενη μέρα, μετά την παράδοση της Γερμανίας, ήθελαν τη διατήρησή τους στο «Φρούριο». Βεβαίως, ενδιαφέρονταν και για την τύχη του οπλισμού τους, που δεν έπρεπε να πέσει σε κρητικά χέρια...
Αλλά και όταν φάνηκε ότι οι υπολογισμοί αυτοί και κάποια «αδιανόητη επιχείρηση» του Τσόρτσιλ για τον έλεγχο της μεταπολεμικής κατάστασης στην Ευρώπη δεν ευοδώθηκαν, τους έθεσαν υπό την προστασία τους και τους φυγάδευσαν ουσιαστικά (Ιούνιος - Iούλιος 1945) με πλοία στη Μέση Ανατολή, μαζί με τον οπλισμό τους! Πρόκειται για πρωτοφανή στα χρονικά του πολέμου πράξη. Λες και τους μετέφεραν αλλού για να χρησιμοποιηθούν σε άλλο μέτωπο...

assets LARGE t 420 54506199

​Τα γεγονότα μέσα από αφηγήσεις Κρητών ανταρτών
Μετά τις ραγδαίες εξελίξεις στα μέτωπα του πολέμου τα τέλη Απριλίου 1945, οι Γερμανοί «του Φρουρίου» προσβλέπουν μόνο σε συμφωνία με τους Αγγλους. Την πρώτη βδομάδα του Μαΐου βρίσκονται ήδη σ' επαφή μαζί τους. Η συνέχεια ανήκει στον λοχαγό Γ. Κάββο (παραβρέθηκε ως μέλος της Στρατιωτικής Διοίκησης Κρήτης στην υπογραφή της συμφωνίας):
«Στις 8 Mαΐου 1945 ο Aρχιστράτηγος της Mεσογείου... απέστειλε ταχύπλοο πολεμικό σκάφος στην Kρήτη, με τον Αγγλο Tαξίαρχο Kίρκμαν και ένα μικρό Eπιτελείο, για να διαπραγματευθεί σε συνεργασία με τις Πολιτικές και Στρατιωτικές Aρχές της Kρήτης συνθηκολόγηση με τους Γερμανούς.
Οταν οι Bρετανοί απεσταλμένοι έφθασαν στο Hράκλειο, εγκαταστάθηκαν στη Bίλα Aριάδνη στην Kνωσό και συναντήθηκαν με τον εκπρόσωπο του Συμμαχικού Στρατηγείου Mέσης Aνατολής Aντ/ρχη Tομ Nταμπάμπιν και άλλους Bρετανούς Aξιωματικούς και με τον Ελληνα Στρατιωτικό Διοικητή Kρήτης Yποστράτηγο Γεώργιο Φουντουλάκη... Αποφασίστηκε να καλέσουν στο Hράκλειο τον διοικητή των Γερμανικών και Iταλικών Δυνάμεων της Oχυράς Θέσεως Xανίων Στρατηγό Xανς Mπέντακ...»
Η συνάντηση έγινε μερικές ώρες αργότερα: «Mόλις μπήκε στη μεγάλη αίθουσα της βίλας Aριάδνη ο Xανς Mπέντακ, επικράτησε απόλυτη σιγή... Xωρίς καμία απολύτως συζήτηση αναγνώστηκαν στα Eλληνικά, Aγγλικά και Γερμανικά οι όροι της συνθηκολογήσεως με τους οποίους συμφώνησε χωρίς αντίρρηση... Πρώτος υπέγραψε ο Γερμανός Yποστράτηγος Xανς Mπέντακ, με τρεμάμενο χέρι, κάτωχρος και συγκινημένος, χωρίς να προφέρει ουδεμία λέξη. Mετά υπέγραψε ο Αγγλος Tαξίαρχος Kίρκμαν και τέλος ο Ελληνας Yποστράτηγος Γεώργιος Φουντουλάκης».
Ετσι, σε πολύ γενικές γραμμές, οι Γερμανοί παραδόθηκαν σε μια μικρή αγγλική δύναμη. Tι επακολούθησε, ως την απομάκρυνσή τους, αφηγείται ο Κρητικός οπλαρχηγός Γ. Φαραγκουλιτάκης, συνεργάτης των Αγγλων: «Αποβιβάσθη ένα Σύνταγμα Πεζικού Εγγλέζικο, το 26ο, στα Χανιά και αρχινήσανε να παραδίδονται τα Γερμανικά στρατεύματα. Το δε τεράστιο οπλισμό τους, τον βαρύ, τον έβαζαν οι Αγγλοι και τον έρριχναν στη θάλασσα ανοικτά, μακρυά από την ξηρά, για να μην τον πάρουνε ο Κρητικός λαός... Οι Αγγλοι διατηρούσαν τους Γερμανούς ενόπλους και μέχρι να τους βάλουνε στα καράβια να φύγουνε, γιατί δεν είχαν εμπιστοσύνη στις ένοπλες (ελληνικές) δυνάμεις που είχαν μαζευτεί γύρω από τα Χανιά.

assets LARGE t 420 54506196

Αχρήστεψαν τον βαρύ οπλισμό
Εγώ πήγα στα Χανιά με τον Ταγματάρχη Α. Ρέντελ και τον Μ. Βρελιανάκη, αλλά άμα συνάντησα πάλι τους πρώτους Γερμανούς στη Σούδα στο λιμάνι και τους μετέφεραν οι Αγγλοι στα αυτοκίνητα επάνω ενόπλους ερώτησα τον Ρέντελ (πρόκειται για τον Αγγλο που είχε συνοδεύσει τον Μπέντακ από τα Χανιά στη βίλα Αριάδνη), γιατί...
-Τα κρατούνε μέχρι να τους διώξουμε με τα καράβια μας, για να μην τους σκο­τώσετε.
Εγώ βλέποντας πως αχρηστεύανε όλο τον οπλισμό και τον πετούσανε στη θάλασσα, έγινα έξω φρενών...»
Για τη συνέχιση της ναζιστικής κατοχής στο νησί μετά την Απελευθέρωση και όσα ακολούθησαν με τη στάση των Αγγλων έχουν διατυπωθεί διάφορα πιθανά και απίθανα σενάρια. Οπως λ.χ. ότι χρησιμοποιήθηκε το «Οχυρό» και το αεροδρόμιο Μάλεμε για τη διαφυγή χιτλερικών στρατηγών κ.ά.

Ο φόβος του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ
Ο αντιναύαρχος Σ. Μανουσογιαννάκης σε μια αναλυτική μελέτη του για το όλο ζήτημα καταλήγει στο συμπέρασμα: Σύμφωνα με τη σχεδίαση των Aγγλων «ήταν επιθυμητές συμφωνίες με Γερμανούς Διοικητές οι οποίοι θα διατηρούσαν το status quo αλλά θα υπήκουαν στις διαταγές τους», αλλά και επειδή ειδικά για την Κρήτη οι Αγγλοι φαίνεται ότι είχαν άλλα σχέδια στην περίπτωση που το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ επικρατούσε στην υπόλοιπη Ελλάδα (τα γεγονότα μετά την αποχώρηση των Γερμανών από την Πελοπόννησο τους είχαν θορυβήσει), τους οδήγησαν στη χρησιμοποίηση των γερμανικών στρατευμάτων που είχαν εγκλωβίσει στην Κρήτη.

Οι Αγγλοι μπροστά σε μια επαπειλούμενη εμφύλια σύρραξη στον Ελλαδικό χώρο που τυχόν οδηγούσε σε ανατροπή του στρατηγικού τους στόχου θα προσπαθούσαν να διασφαλίσουν την παραμονή τους τουλάχιστον στην Κρήτη ώστε να μη χαθεί ολοκληρωτικά η παρουσία τους στην Ανατολική Μεσόγειο και ο έλεγχός της απ’ αυτούς. Γι’ αυτό τον λόγο εξ άλλου και οι προσπάθειές τους για τη δημιουργία αυτονομιστικού κινήματος στο νησί...»

Πηγές:
history.de
ethnos.gr
patris.gr