Defence Line Your slogan goes here

Απόσπασμα από το βιβλίο του Φώτη Σαραντόπουλου "Εμπρός Δια Της Λόγχης - Η μεγάλη εξόρμηση (1912-1913)

Από το Αγγλικό Πρακτορείο ειδήσεων «Central News» διανεμήθηκε η παρακάτω περιγραφή της ναυμαχίας, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «ΕΣΠΕΡΙΝΗ» του Π. Γιάνναρου, την Τετάρτη 9 Ιανουαρίου 1913.

«Καθ' όλην την νύχτα της Παρασκευής προς το Σάββατον, Τουρκικόν καταδρομικόν συνοδευόμενον και παρ' αντιτορπιλλικού, έκαμε αναγνωρίσεις περί την είσοδον των Δαρδανελίων αναζητούν τον Ελληνικόν στόλον, ο οποίος όμως ευρίσκετο εν αναμονή κεκρυμμένος εις Λήμνον.
Τα δύο Ελληνικά ανιχνευτικά, τα οποία εφρούρουν παρά την είσοδον με φανούς εσβεσμένους ώστε να μη τα διακρίνει το Τουρκικόν καταδρομικόν, ανεκοίνωσαν διά του ασυρμάτου τα συμβαίνοντα εις την Ελληνικήν ναυαρχίδα. Όταν το Τουρ-κικόν καταδρομικόν πεισθέν τελείως εκ της αναγνωρίσεως την οποίαν ενήργησεν, ότι ο Ελληνικός στόλος δεν υπήρχεν ουδαμού, αποπλεύσας προφανώς εις καταδίωξιν του τολμηρού "Χαμηδιέ" το οποίον τρεις ημέρας πρότερον είχε βομβαρδίσει την Σύρον, ανήγγειλεν εις τον εντός των στενών Τουρκικόν στόλον, ότι ο Ελληνικός δεν διεκρίνετο πουθενά και ως εκ τούτου την επομένην πρωίαν όλη η Τουρκική αρμάδα έκαμε την εμφάνισίν της προ των Δαρδανελλίων.
Ολίγον κατόπιν η αρμάδα συνισταμένη εκ των θωρηκτών "Τουργούτ Ρέις", "Βαρβαρόσσας", "Μεσσουδιέ", "Ασσάρι-Τεφήκ" και του καταδρομικού "Μετζητιέ" μαζί με 13 άλλα αντιτορπιλλικά και τορπιλλοβόλα, αφήκε δια πρώτην φοράν την σκέπην των φρουρίων και έπλευσε βορειοδυτικώς προς την Ίμβρον, είτα δ' έστρεψε πρώραν προς νότον προς την Λήμνον. Ηγουμένων των θωρηκτών "Τουργούτ-Ρέις" και "Βαρβαρόσσας", των λοιπών αποτελεσάντων την δευτέραν γραμμήν, ο Τουρκικός στόλος έφθασε εις σημείον τι νοτιοδυτικώς της Τενέδου, όταν ο Ελληνικός στόλος αφήκε το αγκυροβόλιόν του πλέων προς συνάντησιν του εχθρού.
Ο Έλλην ναύαρχος κ. Κουντουριώτης διά σήματος από της ναυαρχίδος του ανεκοίνωσεν εις τα επιτελεία και τα πληρώματα ότι "το παν εξαρτάται εκ του αποτελέσματος της σημερινής ημέρας δια την αγαπημένην πατρίδα. Φανήτε λέοντες". Τα τέσσερα Ελληνικά θωρηκτά "ΑΒΕΡΩΦ", "ΥΔΡΑ", "ΣΠΕΤΣΑΙ" και "ΨΑΡΑ" απετέλεσαν την πρωτοπορείαν με οκτώ ανιχνευτικά και αντιτορπιλικά τον "ΛΕΟΝΤΑ", τον "ΠΑΝΘΗΡΑ", τον "ΙΕΡΑΚΑ", τον "ΑΕΤΟΝ", την "ΣΦΕΝΔΟΝΗΝ", την "ΝΑΥΚΡΑΤΟΥΣΑΝ", την "ΑΣΠΙΔΑ" και την "ΝΙΚΗΝ" ερχόμενα κατόπιν.
Με πυκνόν μαύρον καπνόν προερχόμενον από τας καπνοδόχους των, ο οποίος ημαύρωσε τον κρυστάλλινον ουρανόν, εκεί όπου η βαθυκύανος θάλασσα του Αιγαίου στίζεται υπό των νήσων της Λήμνου και της Τενέδου, οι στόλοι του Σταυρού και της Ημισελήνου ώρμων κατ' αλλήλων διεκδικούντες ο εις από τον άλλον την νίκην.
Τα δύο Ελληνικά αντιτορπιλλικά "Λέων" και "Ασπίς", τα οποία είχον διαταγήν να ευρίσκονται εις επαφήν μετά του εχθρού, αλλ' εκτός βολής πάντοτε, εθεάθησαν διευθυνόμενα προς την Ελληνικήν ναυαρχίδα καταδιωκόμενα υπό του καταδρομικού "Μετζητιέ". Αλλά και τούτο όταν έφθασεν εντός βολής από του Ελληνικού στόλου, εσταμάτησε και ανέμενε τα Τουρκικά θωρηκτά συνοδευόμενα υπό των δύο καταδρομικών και επτά αντιτορπιλικών, ενεφανίσθησαν και έλαβαν θέσεις πλέοντα παραλλήλως προς τας του Ελληνικού στόλου.
Την πρώτην βολήν έρριψαν οι Τούρκοι ακριβώς την 11 και 30′, εξ αποστάσεως εννέα χιλιομέτρων και δύο λεπτά κατόπιν απήντησεν η Ελληνική ναυαρχίς. Η μάχη ήρχισεν από της πρώτης στιγμής με πείσμα ασύνηθες, και βρονταί των βαρέων πυροβόλων καθίσταντο από στιγμής εις στιγμήν ισχυρότεραι, όσον το πυρ επυκνούτο επί πλέον καθιστάμενον μάλλον καταστρεπτικόν ως εκ της πλησιεστέρας αποστάσεως. Ο Έλλην ναύαρχος είχε δώσει εκ των προτέρων διαταγάς εις τα τρία άλλα θωρηκτά να φυλάσσουν τας βολάς των, μέχρις ότου φθάσουν εις απόστασιν εκ της οποίας θα έφερον αποτελέσματα.
Πολλαί οβίδες έπεσαν επί της Τουρκικής ναυαρχίδος και του "Βαρβαρόσσα", αμφότερα δε τα σκάφη επί ώραν ήσαν κεκαλυμμένα υπό καπνού προερχομένου από τας εκρήξεις και την πυρκαϊάν.
Το ταχύ και ευθύ πυρ των Ελλήνων πυροβολητών απεδείχθη κατα­στρεπ­τι­κώτατον διά τους Τούρκους, εις τρόπον ώστε την 12 και 38′ ο εχθρός έκαμε προς δεξιά διευθυνόμενος εν πάση ταχύτητι αλλά και εν μεγίστη αταξία προς τα στενά, καταδιωκόμενος δε υπό των νικητών Ελλήνων.
Ο Τουρκικός στόλος οριστικώς και τελεσιδίκως ενικήθη και υπεχώρει εν αναπήρω καταστάσει εκάστου πλοίου χρησιμοποιούντος παν δυνατόν μέσον όπως διαφύγη και φθάση υπό την σκέπην των φρουρίων μόνον δε που και που έβαλον με τα τηλεβόλα της φυγής.
Η Ελληνική ναυαρχίς ηγείτο της καταδιώξεως, αναπτύσσουσα όλην αυτής την ταχύτητα και βάλλουσα διαρκώς, με καταστρεπτικά δε αποτελέσματα, κατά των υποχωρούντων Τουρκικών πλοίων, τα οποία, τώρα πλέον έτρεχαν απηλπισμένα ποίον να πρωτοφθάση τα στενά. Μετά καταδίωξιν δίωρον τα Τουρκικά πλοία κακώς έχοντα έφθασαν εις Δαρδανέλια διαφυγόντα την πλήρη καταστροφήν χάρις μόνον εις την προστασίαν των φρουρίων της ξηράς.
Η σπουδαιότης των ζημιών ας υπέστη ο εχθρός, αποδεικνύεται εκ της αξιοθρηνήτου αδυναμίας του να επιχειρήση σύγχρονον, έστω και υποχωρητικήν επίθεσιν κατά της Ελληνικής ναυαρχίδος, η οποία ένεκα της διαφοράς της ταχύτητός της από τ' άλλα Ελληνικά θωρηκτά, κατεδίωκε κυριολεκτικώς μόνη επί μίαν και ημίσειαν ώραν, ολόκληρον τον Τουρκικόν στόλον, μέχρις ότου έφθασεν εις ακτίνα βολής από των φρουρίων.»
Ο Άγγλος ανταποκριτής τονίζει τις μεγάλες υλικές ζημιές, του Τουρκικού στόλου και γράφει ότι « ... αυτές μπορούν να συγκριθούν μόνον προς την ζημίαν του ηθικού η οποία κατεμαρτυρήθη εκ της ατάκτου υποχωρησεώς των η οποία μικρόν και κατ' ολίγον εξελίχθη εις πανικόν, καθ' ον ο καθείς προσεπάθει να σώση τον εαυτόν του.»

Χαρακτηριστική είναι και η επιστολή που έστειλε 20 χρόνια μετά, στις 3-12-1993, ο Βενιζέλος προς τον Κουντουριώτη:
«Φίλτατε Ναύαρχε
Είκοσι ένα χρόνια κλείουν σήμερα από την ημέρα, που με την ναυμαχία της Έλλης εξησφάλισες την κατά θάλασσαν υπεροπλίαν της Ελλάδος και των συμμάχων της και έτσι εξησφάλισες την τελικήν νίκην των. Όλοι οι Έλληνες σου είμεθα ευγνώμονες διά την νίκην σου αυτήν. Περισσότερον από όλους εκείνος, που γνωρίζει, ότι χωρίς την αδάμαστον αποφασιστικότητά σου και την πίστιν σου εις την κατά θάλασσαν νίκην μας, δεν θα απεφασίζαμεν να λάβωμεν μέρος εις τον πρώτον Βαλκανικόν Πόλεμον, με αποτέλεσμα ότι, αν μεν νικούσαν οι Σέρβοι και οι Βούλγαροι, τα όριά μας θα έμεναν οριστικώς εις την Μελούνα ή το πολύ θα έφθαναν στον Αλιάκμονα, αν δε νικούσαν οι Τούρκοι, η ζωή των ομογενών της Αυτοκρατορίας θα απέβαινεν ανυπόφορος.
Με εξαίρετον τιμήν και αγάπην
Ελευθ. Κ. Βενιζέλος »

Από το βιβλίο «Ο κατά θάλασσαν πόλεμος 1912-1913» του Ναυάρχου Κ. Αλεξανδρή1 που ήταν Δόκιμος στο Αντιτορπιλικό «Λέων», μαθαίνουμε για τις δύσκολες συνθήκες των περιπολιών έξω από τα Στενά.

«Ιδιαίτερα σκληρές ήταν οι συνθήκες ζωής στα Αντιτορπιλικά τον χειμώνα του 1912 –13. Στα πλοία αυτά είχε ανατεθεί το λίαν δυσχερές έργο της επιτήρησης του στενού των Δαρδανελλίων, μόνης διεξόδου του Τουρκικού Στόλου από το ορμητήριό του στον Ναγαρά. Η επιτήρηση γινόταν με εναλλασσόμενες περιπολίες ομάδων από ένα μεγάλο και δύο μικρά Αντιτορπιλικά. Αλλά και αυτά που δεν περιπολούσαν στα Στενά φρουρούσαν τις νύχτες τον όρμο του Μούδρου.

Η περιοχή των περιπολιών, δηλαδή οι προσβάσεις των Στενών, φημιζόταν πάντα για τους σκληρούς βόρειους ανέμους του χειμώνα, τις περίφημες "κατεβασιές", καθώς και για τα απότομα κύματα, που κάλυπταν τις πλώρες των Αντιτορπιλικών. Το ψύχος ήταν συνήθως δριμύτατο, και ο μόνος τρόπος εύρεσης του στίγματος στις σκοτεινές και μακρές χειμερινές νύχτες, ήταν η δέσμη του μεγάλου προβολέα που φρουρούσε την είσοδο των Στενών. Κάθε περιπολία διαρκούσε συνήθως 48 ώρες, κατά τις οποίες το πλοίο έπρεπε να τηρείται σε κατάσταση "προκεχωρημένης ετοιμότητας" προς μάχη. Και επειδή την εποχήν εκείνη δεν υπήρχε radar, τα μάτια με τα κυάλια αποτελούσαν τη μόνη εγγύηση κατά μίας ενδεχόμενης διαφυγής εχθρικού πλοίου μέσα στο σκοτάδι. Δεν θυμάμαι ούτε μία περιπολία που να έγινε με ήρεμη θάλασσα, ή έστω και απλά υποφερτή. Ο κανόνας ήταν: θάλασσα τρικυμιώδης, ουρανός γεμάτος απειλητικά νέφη, και όχι σπάνια αχλύς ή ομίχλη ...
Αλλά και όταν μετά την περιπολία επεστρέφαμε κατάκοποι στο ορμητήριο, μήπως μπορούσε να αναπαυθεί κανείς; Ακολουθούσε αμέσως το μαρτύριο της ανθράκευσης, για να γεμίσουν ξανά οι ανθρακαποθήκες. Για την ανακούφιση των αντιτορπιλικών χρησιμοποιούσαμε από τις αρχές Νοεμβρίου ως προχωρημένο ορμητήριο την Τένεδο. Εκεί άραζε και το καινούργιο μας τότε υποβρύχιο, ο "Δελφίν". Αργότερα πάντως αποδείχθηκε ακατάλληλη για το σκοπό αυτό η Τένεδος, καθώς ήταν πολύ κοντά στα Στενά και δεν είχε ασφαλές λιμάνι.»

Για την ναυμαχία της Λήμνου, όπως την έζησε από τον «Λέοντα», ο Αλεξανδρής μας πληροφορεί ότι:

«Καθώς είχε συμβεί σε όλες τις προηγούμενες εξόδους του Τουρκικού Στόλου, συνέπεσε και πάλι να βρίσκεται σε περιπολία ο "Λέων". Μόλις είδαμε τον εχθρικό Στόλο να εκπλέει από τα Στενά, αρχίσαμε παρακολούθηση, ενώ ο Ασυρματιστής μας μετέδιδε στον Αρχηγό τις κινήσεις του εχθρού.

Το Καταδρομικόν "Μετζητιέ" επιχείρησε ανεπιτυχώς να μας εμποδίσει, αλλά εμείς συνεχίσαμε, μέχρι που φάνηκε τελικά ο "Αβέρωφ" με τα τρία θωρηκτά. Η καθυστέρηση του έκπλου τους, πιθανότατα ενίσχυσε την πλάνη των εχθρών, που νόμιζαν ότι απουσίαζε από την περιοχή η Ναυαρχίδα μας. Με συγκλίνουσες πορείες προς Νότο, οι δύο αντίπαλοι Στόλοι έφθασαν σε απόσταση δραστικής βολής (8.400 μ.) και άρχισαν το πυρ περί ώραν 11.30. Η μονομαχία πυροβολικού συνεχίσθηκε για μισή περίπου ώρα, μέχρι που η απόσταση κατέβηκε στα 6.400 μ., οπότε το "Μεσουδιέ", έχοντας βληθεί, έστρεψε για να απομακρυνθεί, και κατά τις 12.05 το ακολούθησαν το "Βαρβαρόσα" και το "Τουργούτ", στρέφοντας και αυτά προς Βορρά. Ο "Αβέρωφ" δεν έστρεψε αμέσως, λόγω εμφανίσεως υπόπτων πλοίων στα ανατολικά. Όταν όμως ο Ναύαρχος βεβαιώθηκε ότι δεν ήταν εχθρικά, έστρεψε ακολουθούμενος από μεγάλη απόσταση από τα παλαιά θωρηκτά και ξεκίνησε την καταδίωξη, που βάστηξε δύο και πλέον ώρες. Τα παλαιά μας θωρηκτά, παρά τις απεγνωσμένες προσπάθειες του προσωπικού των μηχανών του, δεν μπορούσαν να τον φτάσουν. Στο ημερολόγιό μου είχα σημειώσει τη στιγμή της υποχώρησης του εχθρού:
«Ώρα 12.25, το ένα από τα δύο Γερμανικά (δηλαδή τα Γερμανικής ναυπήγησης θωρηκτά "Βαρβαρόσα" και "Τουργούτ") φαίνεται ότι είχε σοβαρές βλάβες. Το Ναυαρχικό σήμα δεν υπάρχει πλέον...»

Η ναυμαχία έληξε περί ώραν 14.30, όταν ο υποχωρών εχθρικός Στόλος έφτασε στην κάλυψη των πυροβολείων των Δαρδανελλίων. Η νίκη ήταν πλήρης, καίτοι δεν βυθίστηκε κανένα εχθρικό πλοίο, αφού τέθηκαν όλα εκτός μάχης. Η σωτηρία τους οφείλεται στο γεγονός ότι από την απόσταση από την οποία διεξήχθη η ναυμαχία, τα βλήματα των πυροβόλων του "Αβέρωφ" δεν μπορούσαν να διατρήσουν τους παχύτατους θώρακες.

Κάντε Like στη σελίδα μας στο facebook και ακολουθείστε μας στο Twitter