Γράφει ο Ιωάννης Ξεριζώτης
Με αφορμή το νέο πολυνομοσχέδιο του ΥΠΕΘΑ, το άρθρο καταγράφει με ειλικρίνεια τη διαχρονική φθίνουσα πορεία των Εφέδρων Αξιωματικών στον Ελληνικό Στρατό. Από πυλώνας ισχύος, ο θεσμός εμφανίζεται σήμερα υποβαθμισμένος, με περιορισμένη αξιοποίηση και ασαφή ρόλο σε επιχειρησιακές και διοικητικές δομές.
Η δημόσια συζήτηση που άνοιξε το πρόσφατο πολυνομοσχέδιο του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας (ΥΠΕΘΑ), το οποίο επιχειρεί να εκσυγχρονίσει τη δομή και τη λειτουργία των Ενόπλων Δυνάμεων, δεν μπορεί να παρακάμψει έναν κρίσιμο και διαχρονικό προβληματισμό. Ποιος είναι σήμερα ο πραγματικός ρόλος της εφεδρείας και ειδικότερα, των Εφέδρων Αξιωματικών στον σύγχρονο Ελληνικό Στρατό; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν επιδέχεται ωραιοποιήσεις.
Η εφεδρεία στην Ελλάδα, θεσμοί με έργο αλλά και κενά
Στη χώρα μας δραστηριοποιούνται διαχρονικά πολυάριθμοι σύλλογοι και σύνδεσμοι εφέδρων, οι οποίοι με περιορισμένα μέσα αλλά με υψηλό αίσθημα ευθύνης παράγουν έργο, διατηρούν τη στρατιωτική κουλτούρα και συμβάλλουν στη διατήρηση δεσμών μεταξύ κοινωνίας και Ενόπλων Δυνάμεων. Η ύπαρξη αυτών των φορέων αποδεικνύει ότι η εφεδρεία δεν είναι μια αφηρημένη έννοια, αλλά ένα ζωντανό ανθρώπινο δυναμικό.
Παρά ταύτα, η θεσμική αντιμετώπιση της εφεδρείας από την Πολιτεία παραμένει αποσπασματική και πουθενά αυτό δεν είναι πιο εμφανές από ό,τι στον θεσμό των Εφέδρων Αξιωματικών.
Η μείωση της θητείας και οι επιπτώσεις στην εκπαίδευση
Στο παρελθόν, κάθε ΕΣΣΟ παρήγαγε 80, 100, 120 ή ακόμη 150 και παραπάνω Δόκιμους Εφέδρους Αξιωματικούς ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε Όπλου ή Σώματος. Η σταδιακή μείωση της διάρκειας της θητείας τόσο των κληρωτών στρατιωτών όσο και των εφέδρων Αξιωματικών από 28, 23, 17 στους 14 μήνες (!) σήμερα, δεν επιτρέπει την ολοκλήρωση ενός ουσιαστικού και πολυεπίπεδου κύκλου εκπαίδευσης.
Σήμερα η πραγματικότητα είναι αμείλικτα διαφορετική και οφείλει να ειπωθεί χωρίς περιστροφές. Η μείωση της θητείας στους 14 μήνες έχει επιφέρει σωρευτικές επιπτώσεις στην ποιότητα της εκπαίδευσης, στην περίπτωση των εφέδρων Αξιωματικών. Πλέον δεν προλαβαίνουν χρονικά να εκπαιδευτούν επαρκώς σε διαφορετικές θέσεις, είτε σε μονάδες εκστρατείας είτε σε θέσεις επιτελικής και διοικητικής υποστήριξης, όπως συνέβαινε στο παρελθόν.
Η ορκωμοσία μόλις πέντε (5) ΔΕΑ (ΤΘ) της 2025 Γ΄ ΕΣΣΟ δεν αποτελεί απλώς μια αριθμητική παρατήρηση αλλά ένα θλιβερό γεγονός. Αποτυπώνει με σαφήνεια τη μακρόχρονη φθίνουσα πορεία του θεσμού. Σε ένα Λόχο, μια Ίλη, ή μια Πυροβολαρχία Υποψηφίων Εφέδρων Αξιωματικών στο παρελθόν οι βαθμοφόροι Αρχηγός-Αρχιλοχίας, Επιλοχίες, Λοχίες και Δεκανείς, ήταν πολύ περισσότεροι από τους σημερινούς συνολικά 5 αποφητήσαντες ΔΕΑ.
Εύλογο ερώτημα αν και οι 5 εν προκειμένω ΔΕΑ ήταν όλοι τους βαθμοφόροι ως ΥΕΑ. Με βεβαιότητα όμως πέντε ΔΕΑ ενός Όπλου Μάχης για ολόκληρη την επικράτεια δεν μπορούν, εκ των πραγμάτων, να καλύψουν επιχειρησιακές ανάγκες, ούτε να δικαιολογήσουν τη διατήρηση ενός θεσμού που κάποτε είχε καίρια σημασία.
Υποβάθμιση καθηκόντων και ιεραρχικής θέσης
Πέραν της αριθμητικής συρρίκνωσης και της ελλιπούς εκπαίδευσης, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται και μια εμφανής υποβάθμιση των καθηκόντων και της ιεραρχικής θέσης των Δοκίμων Εφέδρων Αξιωματικών και της θέσης τους στο Στράτευμα.
Έχουν καταγραφεί περιστατικά όπου ΔΕΑ εκτελούν καθήκοντα αρχιφύλακα, βοηθού Αξιωματικού Υπηρεσίας ή άλλες θέσεις που παραδοσιακά αντιστοιχούσαν σε Υπαξιωματικούς. Υπήρξαν δε και περιπτώσεις όπου ΑΥΔΜ (Αξιωματικός Υπηρεσίας Διανυκτερεύσεως Μονάδας) ήταν υπαξιωματικός με ΒΑΥΔΜ (Βοηθός Αξιωματικού Υπηρεσίας Διανυκτερεύσεως Μονάδας) ΔΕΑ.
Ανάλογες εικόνες στο πρόσφατο παρελθόν έχουν παρατηρηθεί και σε παρελάσεις και Αγήματα, όπου ΔΕΑ –αν και Αξιωματικοί– παρελαύνουν εντός της παράταξης, με επικεφαλής τμήματος Υπαξιωματικό ΕΠΟΠ. Τέτοιες πρακτικές δεν αποτελούν απλώς τυπικές αποκλίσεις, αλλά πλήττουν τον ίδιο τον πυρήνα της στρατιωτικής ιεραρχίας και θολώνουν τον ρόλο του Εφέδρου Αξιωματικού.
Ένας θεσμός σε αναζήτηση ουσιαστικού ρόλου
Αν αυτή είναι η πραγματικότητα, τότε αναδεικνύεται μια σοβαρή θεσμική αντίφαση. Ένας ιστορικός θεσμός που τυπικά υφίσταται, αλλά ουσιαστικά δεν εντάσσεται οργανικά στη σύγχρονη δομή των Ενόπλων Δυνάμεων, χωρίς σαφή αποστολή, χωρίς συγκεκριμένα καθήκοντα και χωρίς ξεκάθαρη προοπτική.
Οι μισές λύσεις, οι σιωπηρές παραδοχές και η συμβολική διατήρηση θεσμών δεν ενισχύουν την αποτρεπτική ισχύ της χώρας. Διαφορετικά, η συνέχιση ενός υποβαθμισμένου, αριθμητικά αμελητέου και λειτουργικά ανενεργού θεσμού δεν τιμά ούτε την ιστορία του ούτε τις πραγματικές ανάγκες της εθνικής άμυνας.
Αναβάθμιση ή ειλικρινής αναθεώρηση
Η αναβάθμιση της Εφεδρείας και της Εθνοφυλακής δεν μπορεί να είναι επιλεκτική. Δεν μπορεί να αγνοεί τους εφέδρους Αξιωματικούς ή να τους αντιμετωπίζει ως δευτερεύον στοιχείο. Είτε ο θεσμός θα επαναπροσδιοριστεί ουσιαστικά με επαρκείς αριθμούς, σαφείς ρόλους, σύγχρονη εκπαίδευση και πραγματική ένταξη στα σχέδια επιστράτευσης είτε θα πρέπει να υπάρξει η πολιτική και στρατιωτική γενναιότητα να αναθεωρηθεί συνολικά η ύπαρξή του.
Οι Ένοπλες Δυνάμεις του 21ου αιώνα χρειάζονται καθαρούς ρόλους, λειτουργικούς θεσμούς και ανθρώπινο δυναμικό που να αξιοποιείται πλήρως. Οι Έφεδροι Αξιωματικοί, με την εμπειρία, τη γνώση και το αίσθημα προσφοράς που διαχρονικά τους διακρίνει, μπορούν να αποτελέσουν ξανά ουσιαστικό κομμάτι αυτού του πλαισίου αλλά μόνο εφόσον η Πολιτεία το αποφασίσει συνειδητά.
Διαφορετικά, η συνέχιση ενός υποβαθμισμένου και αριθμητικά αμελητέου θεσμού δεν τιμά ούτε την ιστορία του ούτε τις ανάγκες της εθνικής άμυνας.
Ο Ιωάννης Ξεριζώτης είναι Έφεδρος Ταγματάρχης (ΠΒ) και Πρόεδρος Πανελλήνιου Συνδέσμου Εφέδρων Αξιωματικών Πυροβολικού.
Κάντε Like στη σελίδα μας στο facebook – ακολουθείστε μας στο X στο linkedin και στο Youtube
