Ο Ελληνοεβραίος Μαρδοχαίος Φριζής, ρωμανιώτης στην καταγωγή, γεννήθηκε Πρωτοχρονιά του 1893 στη Χαλκίδα σε πολύτεκνη οικογένεια (12 αγόρια και 1 κορίτσι), ενώ πρόγονοι της μητέρας του είχαν μυηθεί στη Φιλική Εταιρία.
Το όνειρό του ήταν να γίνει αξιωματικός. Έδωσε εξετάσεις στη Σχολή Ευελπίδων αλλά δεν έγινε δεκτός. Πέρασε στη Νομική από την οποία και αποφοίτησε χωρίς να ακολουθήσει το επάγγελμα του δικηγόρου, γιατί ο μεγάλος του πόθος ήταν να σταδιοδρομήσει ως στρατιωτικός.
Κατατάχθηκε ως εθελοντής στη Σχολή Υπαξιωματικών, απ’ όπου αποφοίτησε με το βαθμό του λοχία.
Έλαβε μέρος στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στην εκστρατεία στην Ουκρανία και στη Μικρασιατική Εκστρατεία, όπου, κατά την υποχώρηση, πιάστηκε αιχμάλωτος στη Σμύρνη. Άλλοι Εβραίοι πληροφορήθηκαν το γεγονός, και συγκέντρωσαν χρήματα για να τον απελευθερώσουν, εκείνος όμως αρνήθηκε λέγοντας: «Ό,τι είναι να γίνει θα γίνει για όλους». Ένα χρόνο αργότερα αφέθηκε ελεύθερος μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες αξιωματικούς.
Με την επάνοδό του στην Ελλάδα προήχθη σε λοχαγό και εστάλη στο Παρίσι, όπου παρακολούθησε τη Σχολή Πολέμου της Γαλλίας. Μετά την αποφοίτησή του, επέστρεψε στην Ελλάδα και, αφού φοίτησε και στην Ελληνική Σχολή Πολέμου, προβιβάστηκε στο βαθμό του Ταγματάρχη.
Το 1936 μετατέθηκε στην Κρήτη, στο Ρέθυμνο. Του ανατέθηκε ο τομέας λογοκρισίας επί του Τύπου. Μετατέθηκε στο Δελβινάκι Ιωαννίνων με την αιτιολογία ότι «δεν έκανε σωστά τη δουλειά του».
Πριν ακόμη κηρυχθεί ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Φριζής είχε εκπονήσει σχέδιο απώθησης του εχθρού σε περίπτωση επίθεσης, το οποίο είχε εγκριθεί από το επιτελείο. Το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1940 κατά την οποία τα ιταλικά στρατεύματα επιτέθηκαν εναντίον της Ελλάδας, τον βρήκε διοικητή του υποτομέα Δελβινακίου της 8ης Μεραρχίας στην οποία είχε ανατεθεί η άμυνα της Ηπείρου.
“Χάρισε την πρώτη νίκη στα ελληνικά όπλα”
Ορίστηκε διοικητής του αποσπάσματος Αώου της 8ης Μεραρχίας, επικεφαλής της οποίας ήταν ο υποστράτηγος Χαράλαμπος Κατσιμήτρος και αποστολή της η προάσπιση της Ηπείρου. Στην καθοριστική μάχη της Βοβούσας, ο Φριζής διαδραμάτισε καίριο ρόλο. Δίπλα στη Βοβούσα, βρισκόταν το Βρυσοχώρι απ’ όπου οι Ιταλοί προσπαθούσαν να περάσουν στο Μέτσοβο, σχέδιο που, αν υλοποιείτο, θα είχε ολέθριες συνέπειες.
“Ο ελληνικός στρατός, όμως, με επικεφαλής το Μαρδοχαίο Φριζή, δεν το επέτρεψε, διότι πρώτον κατέστρεψαν τη γέφυρα που βρισκόταν επί του Αώου και δεύτερον οι δυνάμεις τους αμύνθηκαν σθεναρά και δεν επέτρεψαν στο 9ο Σύνταγμα Αλπινιστών να προωθηθεί μέσω του Βρυσοχωρίου προς Μέτσοβο“, είχε αναφέρει στη “ΜτΧ” ο αντισυνταγματάρχης εν αποστρατεία, Αθανάσιος Λάκκας.
Κατά τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του αξιωματικού Γεώργιου Στανωτά στην περιοχή γύρω από το Δίστρατο, ο Φριζής αιχμαλώτισε 700 Ιταλούς αλπινιστές κοντά στην Κόνιτσα. Ήταν οι πρώτοι αιχμάλωτοι των Ελλήνων.
Οι Ιταλοί είχαν φοβερές απώλειες και από ζώα και από στρατιώτες αλπινιστές. Παρατήσανε κάθε είδος υλικού: κανόνια, όλμους, τρόφιμα, τα πάντα. Ήταν δηλαδή αριστοτεχνική η σύλληψη από το Μαρδαχαίο Φριζή του ελιγμού αυτού, να πιάσει δηλαδή τα μετόπισθεν των Ιταλών, και ήταν αυτή που οδήγησε στη διάλυση της Μεραρχίας“, ήταν το συμπέρασμα του κ. Λάκκα.
“Αν η Ελλάς χάρισε την πρώτη νίκη στους Συμμάχους, ο Φριζής χάρισε την πρώτη νίκη στα ελληνικά όπλα“, έγραψε χρόνια αργότερα ένας εκ των επιτελών της 8ης Μεραρχίας.
Ο ηρωικός θάνατος πάνω στο άλογό του…
Στις 5 Δεκεμβρίου, τη μέρα που ο ελληνικός στρατός καταλαμβάνει την Πρεμετή (Αλβανία) τρέποντας σε φυγή τα ιταλικά στρατεύματα, κατά τη διάρκεια της μάχης ο Φριζής και οι άντρες του δέχονται επίθεση από ιταλικά αεροπλάνα.
Ο Φριζής δίνει εντολή στους στρατιώτες του να πέσουν στα χαρακώματα, αλλά για να μην υπάρξει πανικός ο ίδιος παραμένει έφιππος συνεχίζοντας να τους εμψυχώνει. Ως καβαλάρης όμως γίνεται εύκολος στόχος για τα εχθρικά αεροπλάνα.
Έτσι, γίνεται ο πρώτος Έλληνας Αξιωματικός του ελληνοϊταλικού πολέμου που πέφτει νεκρός. Λέγεται ότι ο ιερέας του στρατεύματος του έκλεισε τα μάτια με την επιθανάτια εβραϊκή προσευχή: «Άκουσε Ισραήλ, ο Κύριος ο Θεός σου, ο Κύριος είναι ένας».
Ο αρχίατρος του στρατού, Βασίλειος Κρεμμύδας, που βρισκόταν νότια της Πρεμετής και είχε εγκαταστήσει ορεινό χειρουργείο στο χάνι Μερτσέκ, έγραψε: “Στις 5 Δεκεμβρίου, το μεσημέρι, μας ήρθε το κακό μαντάτο πως ο Φριζής σκοτώθηκε, στις 11:20 όταν, έφιππος και κάτω από τα αδιάκοπα σφυροκοπήματα της εχθρικής αεροπορίας, καταγινόταν να εξασφαλίσει τη συνοχή στα τμήματά του“.
Με το άγγελμα του θανάτου του Φριζή, ο Ιωάννης Μεταξάς έστειλε στη χήρα σύζυγό του και τα τρία παιδιά του συλλυπητήριο τηλεγράφημα και τον ανακήρυξε “Ήρωα της Ελλάδας”.
Για το θάρρος και την ανδρεία του η Πολιτεία τον ανακήρυξε ήρωα και τον προήγαγε σε συνταγματάρχη επ’ ανδραγαθία.
Ο Φριζής έχει τιμηθεί με πολλά μετάλλια, τόσο εν ζωή, όσο και μεταθανάτια. Προτομές του έχουν τοποθετηθεί στη γενέτειρά του τη Χαλκίδα, στη Θεσσαλονίκη και στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών ενώ οδοί σε διάφορες πόλεις φέρουν το όνομά του.
Μετά από πολυετείς έρευνες του γιού του Ιάκωβου Φριζή, τα οστά του μεταφέρθηκαν το 2002 με στρατιωτικό αεροσκάφος από την Αλβανία και θάφτηκαν στο εβραϊκό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλου.
Όπως είχε δηλώσει επανειλημμένα ο Ιάκωβος Φριζής, οι μεταπολεμικές κυβερνήσεις δεν τίμησαν επαρκώς τον πατέρα του. Δεν υπάρχει στρατιωτική μονάδα που να φέρει το όνομά του. Η πλειονότητα των Ελλήνων δεν γνωρίζει καθόλου την μεγάλη συνεισφορά του Ελληνοεβραίου συνταγματάρχη στην έκβαση του Ελληνοϊταλικού Πολέμου.
Σύμφωνα με τον ιστορικό Γεώργιο Μαυρογορδάτο, ο Φριζής “θα μπορούσε κάλλιστα να βρίσκεται στη θέση του Κωνσταντίνου Δαβάκη ή δίπλα του” ως θρυλικός ήρωας του αλβανικού μετώπου.
Η ιστορία έγραψε με χρυσά γράμματα το όνομά του και η εθνική μούσα τού ποιητή Γ. Κελεπούρη τον αποθανάτισε με τους στίχους:
Μες το Ναό της Λευτεριάς / σαν θείο άσμα /Και σαν ψαλμός θα τραγουδιέται / τ’ όνομά σου. Στης δοξαστής μας ιστορίας / σα μετέωρο θα ζη / Να διαλαλή το τίμιο όνομά σου / Αθάνατε ήρωα Φριζή.
Πηγή: https://athjcom.gr/ – http://www.mixanitouxronou.gr
Κάντε Like στη σελίδα μας στο facebook – ακολουθείστε μας στο X στο linkedin και στο Youtube
