Γράφει ο Γιώργος Λαμπράκης
Μάθημα σε απόσταση «αναπνοής» από τους Τούρκους στρατιώτες κάνουν οι μικροί μαθητές και οι δάσκαλοί τους, σε σχολεία που βρίσκονται στη Νεκρή Ζώνη, πλάι από τις κατεχόμενες περιοχές της Κύπρου.
Δένεια, Αθηαίνου, Τρούλλοι, Άχνα, οι τόποι που τα κυπριόπουλα μαθαίνουν γράμματα, με το βλέμμα στραμμένο στις σκλαβωμένες πόλεις, κωμοπόλεις και χωριά της Κύπρου.
Δενεια
Χτισμένη σε υψόμετρο 180 μέτρων στο κεντρικό τμήμα του νησιού, η Δένεια των 520 περίπου κατοίκων, είναι ένα από τα τέσσερα χωριά της επαρχίας Λάρνακας που βρίσκονται πάνω στην αποστρατικοποιημένη ζώνη ή αλλιώς και πράσινη γραμμή του ΟΗΕ. Σε αυτό το κομμάτι γης, μεταξύ των κατεχόμενων από τους Τούρκους περιοχών και των ελεύθερων περιοχών της Κύπρου, τον έλεγχο έχουν τα Ηνωμένα Έθνη.
Το Δημοτικό Σχολείο Δένειας είναι ένα ακριτικό σχολείο στην επαρχία Λευκωσίας. Βρίσκεται κοντά στην «πράσινη γραμμή», κάτω από το άγρυπνο βλέμμα του Τούρκου κατακτητή. Λειτουργεί με 3 δασκάλους και 24 παιδιά.
Αθηαίνου
Σημαντικό σταθμό στη ζωή των δημοτικών σχολείων Κ.Α΄και Κ.Β΄ αποτελεί η σχολική χρονιά 1974-1975. Για 2-3 ημέρες τα σχολεία φιλοξένησαν εκτοπισμένους από τα γύρω χωριά και όταν η Αθηαίνου εκκενώθηκε κατά τη δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής (14 Αυγούστου 1974), οι εκτοπισμένοι έφυγαν και τα σχολεία έμειναν ανοικτά.
Τέλη Σεπτεμβρίου 1974 ο Διευθυντής, αείμνηστος Μιχαλάκης Σιλβέστρος αποδέχτηκε από την Ορμήδεια που εργαζόταν την πρόσκληση του Υπ. Παιδείας να λειτουργήσει το σχολείο της Αθηαίνου. Έτσι λειτούργησε το σχολείο με 2 μαθητές και 6 δασκάλους. Η πληροφορία ότι άνοιξε το σχολείο έφτασε στους Αθηαινίτες που διέμεναν σε όλη την ελεύθερη Κύπρο και σιγά – σιγά επέστρεψαν. Μέχρι το τέλος του Γενάρη του 1975 οι μαθητές και οι μαθήτριες ανήλθαν στους 378 και τα δημοτικά σχολεία λειτούργησαν κανονικά υπό τις απειλές των τουρκικών αεροπλάνων.
Τρούλλοι
Το σχολείο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με κάθε πτυχή της ιστορίας της Κοινότητας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η σχολική χρονιά 1974-75. Αξιοσημείωτες είναι οι αναφορές του Διευθυντή του Δημοτικού Σχολείου Τρούλλων κ. Ανδρέα Κωμοδρόμου για τη χρονιά που ακολούθησε την τουρκική εισβολή: «Το σχολικό έτος 1974-75 διά το Δημοτικό Σχολείο Τρούλλων άρχισε στις 13/01/75 και τούτο λόγω της τουρκικής εισβολής. Οι κάτοικοι του χωριού εγκατέλειψαν τούτο κατά την 18/08/74 και εγκαταστάθηκαν εις διάφορα άλλα χωριά της περιοχής… Τα τούρκικα στρατεύματα εισβολής προωθήθηκαν μέχρι των βόρειων υψωμάτων του χωρίου… Εις μιαν περίπτωση κατέβηκαν Τούρκοι στρατιώτες από τα υψώματα, λεηλάτησαν πολλά σπίτια και αιχμαλώτισαν έξι ηλικιωμένα άτομα που διέμεναν μέχρι της στιγμής εκείνης στο χωριό. Τα πρόσωπα αυτά μέχρι σήμερα (16/6/75) θεωρούνται αγνοούμενα… Κατά το Δεκέμβριο του 1974 άνδρες των Ηνωμένων Εθνών εγκαταστάθηκαν ως παρατηρητές… Το σχολείο άρχισε την λειτουργία του την 13/01/75 υπό την διεύθυνση του κ. Γρηγορίου Χόπλαρου, με 5 μαθητές.
Άχνα
Το δημοτικό σχολείο Δάσους Άχνας φέρει το όνομα του Φώτη Πίττα. Ο Φώτης Πίττας ήταν ένας ακόμα νεομάρτυρας του Ελληνισμού, πού έπεσε πολεμώντας για τη λευτεριά της Κύπρου από τούς Άγγλους αποικιοκράτες. Ένας ήρωας, πού άφησε την τελευταία του πνοή στο θρυλικό Αχυρώνα, στο χωριό Λιοπέτρι, με ένα όραμα, την ένωση της Κύπρου με τη Μάνα Ελλάδα.
Ο ηρωικός θάνατος τού Φώτη Πίττα συγκλονίζει προπάντων όλο τον Κυπριακό Ελληνισμό. Εμπνέει νέους αγώνες για την κατανίκηση τού εχθρού. Κι ό πατέρας Πίττας αποχαιρετά τον γιό του, όπως θα το ήθελε, όπως ταιριάζει σε ήρωα, όπως θα άξιζε να τον αποχαιρετήσει κάθε Έλληνας: «Γιε μου, να πάς εις το καλόν… τζι έγιώ ‘ννά πάρω τ’όπλον σου τζ’ έννά σταθώ στον τόπον σου’ να μεν σε τρώει ή έγνοια!…».