Περίληψη
Στο παρόν σημείωμα εξετάζεται η επιθετική πολιτική της Τουρκίας στις θαλάσσιες ζώνες της Κυπριακής Δημοκρατίας και κατατίθενται προτάσεις για την αντιμετώπισή της. Η Τουρκία επιδιώκει την αμφισβήτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας στις θαλάσσιες της ζώνες. Η παρούσα συγκυρία εντάσσεται στο πλαίσιο μιας σειράς ενεργειών από μέρους της Τουρκίας, οι οποίες στοχεύουν στην εξουδετέρωση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Οι παράνομες δραστηριότητες της Τουρκίας δε στρέφονται μόνο κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά και κατά των κρατών με τα οποία η κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας έχει υπογράψει συμφωνίες οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών και με τις οποίες αναπτύσσονται μια σειρά από συνεργασίες. Η Τουρκία ακολουθεί μια αναθεωρητική πολιτική, η οποία απειλεί τη σταθερότητα, την ευημερία και την ασφάλεια στην Ανατολική Μεσόγειο.
Για να αντιμετωπίσει την τουρκική επιθετικότητα, η Κυπριακή Δημοκρατία πρέπει να αναπτύξει ένα ολοκληρωμένο στρατηγικό σχέδιο με ολιστική προσέγγιση. Πρέπει συνεχίσει το ενεργειακό της πρόγραμμα, με άμεσο στόχο την ανάπτυξη και εμπορική εκμετάλλευση του κοιτάσματος Αφροδίτη και απώτερο στόχο τη συνέχιση του ερευνητικού προγράμματος της ΕΝΙ και της ΤΟΤΑL στην ΑΟΖ της. Η κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας πρέπει να αποφύγει τη διασύνδεση με οποιοδήποτε τρόπο του ενεργειακού προγράμματος της με τις συνομιλίες για το Κυπριακό. Ταυτόχρονα πρέπει να κλιμακώσει τα μέτρα αντίδρασης της.
Στο παρόν σημείωμα προτείνονται συγκεκριμένα μέτρα. Ορισμένα από αυτά αφορούν την Τουρκοκυπριακή κοινότητα, στην οποία πρέπει να σταλεί ένα μείγμα μηνυμάτων.Η Κυπριακή Δημοκρατία πρέπει να προετοιμαστεί για την επόμενη τουρκική πρόκληση. Η Τουρκία θα συνεχίσει και θα εντείνει τις παράνομες δραστηριότητες της στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας. Πρέπει να υπάρχει ένα σχέδιο κλιμάκωσης και των αντιδράσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο σχεδιασμός της Κυπριακής Δημοκρατίας θα πρέπει να είναι πιο μπροστά και από τους σχεδιασμούς της Τουρκίας. Η απόφαση του Προέδρου Αναστασιάδη να παγώσει τη συμμετοχή της ελληνοκυπριακής κοινότητας στη διαδικασία των συνομιλιών στο Κυπριακό ήταν ορθή, πλην όμως μια μεμονωμένη απόφαση, η οποία δεν είναι από μόνη της ικανή να αντιμετωπίσει τους σχεδιασμούς της Άγκυρας. Οι συνομιλίες μπορούν να επαναρχίσουν εφόσον τερματιστεί η NAVTEX και όλες οι παράνομες δραστηριότητες της Τουρκίας στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας και ταυτόχρονα δηλωθεί από τη Τουρκία ότι δε θα επανέλθει στις θαλάσσιες ζώνες της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η διακοπή των συνομιλιών έχει δημιουργήσει ένα αρνητικό κλίμα το οποίο πρέπει να αναστραφεί. Ο καλύτερος τρόπος να γίνει αυτό είναι, εφόσον τερματιστεί η NAVTEX, οι παράνομες σεισμογραφικές έρευνες και δοθούν οι απαραίτητες διαβεβαιώσεις από την Τουρκία, να αρχίσει μια προπαρασκευαστική διαδικασία από τις διαπραγματευτικές ομάδες των δύο κοινοτήτων με στόχο τη δημιουργία σημείων σύγκλισης. Οι παράνομες τουρκικές δραστηριότητες στις θαλάσσιες ζώνες της Κυπριακής Δημοκρατίας έχουν αναδείξει για μια ακόμα φορά το ρόλο της Τουρκίας στο Κυπριακό, ο οποίος πρέπει να αντιμετωπιστεί με πιο αποτελεσματικό τρόπο από την Κυπριακή Δημοκρατία. Δηλώσεις που γίνονται σχετικά με την αξιοποίηση του φυσικού αερίου ως «κίνητρο για την Τουρκία» είναι επιπόλαιες για μια σειρά από λόγους που εξηγούνται στο παρόν σημείωμα.
Η Κυπριακή Δημοκρατία πρέπει να εργαστεί με στόχο την εδραίωση των κυριαρχικών δικαιωμάτων και του ρόλου της στις θαλάσσιες ζώνες της και την Ανατολική Μεσόγειο, τα οποία θα ευνοήσουν τη γεωπολιτική της θέση και τη διαπραγματευτική της ισχύ σε σχέση με την Τουρκία. Η συνεργασία με κράτη της Ανατολικής Μεσογείου θα δημιουργήσει ένα πλαίσιο σταθερότητας, ασφάλειας και ευημερίας, το οποίο θα στηριχθεί και από τρίτα κράτη και οργανισμούς. Η απόκτηση των αναγκαίων εναερίων και πλωτών μέσων με την απαιτούμενη αποτρεπτική ισχύ αποτελούν απαραίτητο στοιχείο για την επιβολή και εφαρμογή, εκ μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας, της εγχώριας και διεθνούς νομοθεσίας, της επίδειξης των κυριαρχικών της δικαιωμάτων και της δημιουργίας αξιοπιστίας. Οι στόχοι αυτοί θα πρέπει να επιδιωχθούν στα πλαίσια μιας Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας.
Ι. Η ΕΠΙΘΕΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ
Η Τουρκία επιδιώκει την αμφισβήτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ) στις θαλάσσιες της ζώνες. Με μια σειρά ενεργειών οι οποίες εκδηλώθηκαν με συγκεκριμένες δράσεις το 2011 και κορυφώθηκαν το 2014-15 με την έκδοση NAVTEX και τη διενέργεια παράνομων σεισμογραφικών ερευνών η Τουρκία έχει εκδηλώσει μια επιθετική πολιτική. Με τις παράνομες και προκλητικές ενέργειές της στην ΑΟΖ της ΚΔ, η Τουρκία επιδιώκει:
· την οιονεί επέκταση της στρατιωτικής κατοχής στις θαλάσσιες ζώνες της ΚΔ
·το πάγωμα ή/και το τερματισμό του ενεργειακού προγράμματος της ΚΔ
·τον επηρεασμό των αναλύσεων ρίσκου ή/και των αποφάσεων των εταιριών που δραστηριοποιούνται ή/και που στοχεύουν να δραστηριοποιηθούν στις θαλάσσιες ζώνες της ΚΔ
·τον εκβιασμό της ΚΔ στη διαχείριση των εσόδων από την εμπορική εκμετάλλευση των επιβεβαιωμένων και των ενδεχομένων κοιτασμάτων φυσικού αερίου ή και πετρελαίου
·τη συνδιαχείριση του υποθαλάσσιου ενεργειακού πλούτου της ΚΔ από τους Ελληνοκύπριους και τους Τουρκοκύπριους ανεξάρτητα από τη λύση του Κυπριακού και μέσω αυτής τον έλεγχο του ενεργειακού προγράμματος της Κύπρου
Πέρα από τους άμεσους στόχους της, η Τουρκία αποβλέπει και σε ευρύτερους στρατηγικούς στόχους:
·επιδιώκει να εξουδετερώσει την ΚΔ ως ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος
·επιδιώκει να εμφανιστεί ως ενδιαφερόμενο μέρος στην έρευνα, εντοπισμό και ανάπτυξη ενεργειακών πόρων στην Ανατολική Μεσόγειο
·επιδιώκει τη καθιέρωσή της ως περιφερειακής δύναμης στην Ανατολική Μεσόγειο
·επιδιώκει να επι-κυριαρχήσει επί των θαλάσσιων ζωνών της ΚΔ
·επιδιώκει τη διοχέτευση των πηγών φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου μέσων αγωγού/ών στην Τουρκία έτσι ώστε η Τουρκία να καταστεί ο σημαντικότερος κόμβος διοχέτευσης ενεργειακών πηγών στην Ευρώπη
·επιδιώκει την αναθεώρηση των συμφωνιών οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο
Χωρίς καμιά αμφιβολία, η Τουρκία εκδηλώνει αναθεωρητικές και ηγεμονικές βλέψεις στην Ανατολική Μεσόγειο με άμεσο στόχο την αμφισβήτηση εμπράκτως των κυριαρχικών δικαιωμάτων της ΚΔ και τη μετατροπή της σε ένα κράτος το οποίο δεν μπορεί να ασκήσει κυριαρχία σε ζωτικά ζητήματα που το αφορούν. Απώτερος στόχος της Τουρκίας είναι η διάλυση της ΚΔ. Ο τρόπος με τον οποίο δρα η Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο δεν πλήττει μόνο τα συμφέροντα της ΚΔ αλλά και τα συμφέροντα των κρατών της περιοχής:
·αμφισβητεί τις συμφωνίες οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο (Κύπρου-Αιγύπτου, Κύπρου-Λιβάνου, Κύπρου-Ισραήλ)
·προσπαθεί να παρεμποδίσει τη συνεργασία ανάμεσα στα κράτη της Ανατολικής Μεσογείου στη βάση των διμερών συμφωνιών οριοθέτησης των θαλάσσιων τους ζωνών ή/και στη βάση νέων διμερών ή και τριμερών συμφωνιών
·προκαλεί αστάθεια και υποσκάπτει τις προσπάθειες που γίνονται για την εμπέδωση ενός πλαισίου σταθερότητας, ασφάλειας και ευημερίας Η θέση της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο δεν αντιμετωπίζεται από όλα τα κράτη με τον ίδιο τρόπο. Κράτη όπως οι ΗΠΑ και η Βρετανία θεωρούν την Τουρκία ως ένα σημαντικό κράτος στον τομέα της ενεργειακής ασφάλειας. Από την άλλη, κράτη όπως το Ισραήλ, η Αίγυπτος, ο Λίβανος και η Κύπρος θεωρούν την Τουρκία ως ένα αναθεωρητικό κράτος το οποίο έχει συμμαχήσει με ακραίους μη-κρατικούς δρώντες στη Συρία (φράξιες του Ισλαμικού Κράτους), τη Χαμάς και την Μουσουλμανική Αδελφότητα της Αιγύπτου, παράγοντες οι οποίοι προκαλούν αστάθεια και δημιουργούν προβλήματα στην ασφάλεια και τη σταθερότητα στην ευρύτερη περιοχή.
Η αντίδραση της ΚΔ στις προκλήσεις αυτές παραμένει υποτονική. Το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και οι δηλώσεις τρίτων κρατών είναι χρήσιμα εργαλεία, τα οποία θα πρέπει να αξιοποιηθούν με πιο συστηματικό τρόπο. Οι διπλωματικές προσπάθειες πρέπει να συνεχιστούν, αλλά η αντίδραση της Λευκωσίας δεν μπορεί να περιοριστεί σε αυτές. Η ΚΔ πρέπει να αναπτύξει ένα ολοκληρωμένο στρατηγικό σχέδιο με ολιστική προσέγγιση το οποίο πρέπει να εδράζεται σε συγκεκριμένους στόχους, οι σημαντικότεροι των οποίων είναι:
·η συνέχιση του ενεργειακού της προγράμματος της ΚΔ, με άμεσο στόχο την ανάπτυξη και εμπορική εκμετάλλευση του κοιτάσματος Αφροδίτη και απώτερο στόχο τη συνέχιση του ερευνητικού προγράμματος στην ΑΟΖ της από την ΕΝΙ-KOGAS και την ΤΟΤΑL
· η αποφυγή διασύνδεσης με οποιοδήποτε τρόπο του ενεργειακού προγράμματος της ΚΔ με τις συνομιλίες για το Κυπριακό
· η κλιμάκωση μέτρων αντίδρασης που θα προκαλέσουν κόστος στην Τουρκία
·η μετάδοση των σωστών μηνυμάτων προς της Τουρκοκυπριακή κοινότητα, στην οποία θα πρέπει να υποδειχθούν τα πλεονεκτήματα από τη συνέχιση του ενεργειακού προγράμματος της ΚΔ και τα μειονεκτήματα και οι κίνδυνοι που προκύπτουν από τις ενέργειες της Τουρκίας
·η διαφύλαξη των κυριαρχικών της δικαιωμάτων της ΚΔ στις θαλάσσιες της ζώνες της με την ανάπτυξη ιδίων αεροναυτικών μέσων και δυνατοτήτων, όπως και την επιδίωξη στρατιωτικών συνεργασιών και ασκήσεων με γειτονικά κράτη και άλλους εταίρους της ΚΔ στην ΕΕ και στο σύστημα διεθνών σχέσεων
· η διεύρυνση των συνεργασιών της ΚΔ με τα γειτονικά της κράτη στον τομέα της ασφάλειας, της ανάπτυξης και συνεκμετάλλευσης ενεργειακών πόρων, της προστασίας του περιβάλλοντος στη θάλασσα και της διαφύλαξης του πλούτου των θαλάσσιων ζωνών
·η παρουσία στη περιοχή τρίτων κρατών τα οποία θα ενισχύσουν τις υφιστάμενες συμφωνίες και θα αποθαρρύνουν τα αναθεωρητικά σχέδια της Τουρκίας
ΙΙ. ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗΣ
Ενόσω συνεχίζονται οι τουρκικές προκλήσεις στις θαλάσσιες ζώνες της ΚΔ πρέπει να συνεχιστούν και να ενταθούν οι ενέργειες της ΚΔ. Ενώπιον του Προέδρου και του πολιτικού προσωπικού της χώρας υπάρχουν προτάσεις από το Υπουργείο Εξωτερικών, το Υπουργείο Ενέργειας, τα κόμματα και άλλους δρώντες για μέτρα τα οποία αντικρούουν τις τουρκικές ενέργειες, με στόχο την εξουδετέρωση των συνεπειών τους. Η κυβέρνηση της ΚΔ πρέπει να επιδείξει περισσότερη αποφασιστικότητα στη συζήτηση και προώθηση μέτρων αντίδρασης.
Κατά προτεραιότητα τα μέτρα αντίδρασης πρέπει να περιλαμβάνουν:
·Νομικά μέτρα κατά νομικών και φυσικών προσώπων τα οποία εμπλέκονται στις παράνομες δραστηριότητες της Τουρκίας και της Τουρκικής Κρατικής Εταιρίας Πετρελαίων στην ΑΟΖ της ΚΔ. Πρέπει να ολοκληρωθεί το συντομότερο η διαδικασία επεξεργασίας νομικών μέτρων στη Νομική Υπηρεσία με στόχο η ΚΔ να κινηθεί άμεσα προς αυτή την κατεύθυνση. Όσο καθυστερεί η διαδικασία αυτή τόσο πιο ετεροχρονισμένα θα εμφανιστούν τα οποιαδήποτε μέτρα ληφθούν
· Νομικά και διοικητικά μέτρα εναντίον Τουρκοκυπρίων οι οποίοι εμπλέκονται στην υλοποίηση των παράνομων δραστηριοτήτων στην ΑΟΖ της ΚΔ. Τουρκοκύπριοι οι οποίοι υποσκάπτουν την Κυπριακή Δημοκρατία δε θα πρέπει να μπορούν να ταξιδεύουν στο εξωτερικό με έγγραφα (διαβατήριο ή ταυτότητα) της ΚΔ. Θα πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο αφαίρεσης των εγγράφων αυτών. Όπως επίσης θα πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο άσκησης ποινικών διώξεων και επιβολής διοικητικών προστίμων σε άτομα που παραβιάζουν το σύνταγμα και τους νόμους της ΚΔ
·Αυστηρότερη τήρηση του Κανονισμού της Πράσινης Γραμμής. Όλοι όσοι διέρχονται της πράσινης γραμμής θα πρέπει να κατανοούν πλήρως ποιες είναι οι νόμιμες αρχές στην Κύπρο
· Επιβολή διοικητικού προστίμου σε όλους όσοι χρησιμοποιούν το παράνομο αεροδρόμιο της Τύμπου. Το μέτρο αυτό έχει θα πρέπει να ενταχθεί στο σχεδιασμό για κλιμάκωση των μέτρων αντίδρασης και να εφαρμοστεί στη βάση καλού σχεδιασμού και προγραμματισμού
· Αυστηρότερη στάση της ΚΔ στο πλαίσιο των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας. Πέρα από το πάγωμα των διαπραγματευτικών κεφαλαίων, θα πρέπει να αναζητηθούν τρόποι άσκησης περισσότερης πίεσης πάνω στην Τουρκία σε επίπεδο ΕΕ. Στο πλαίσιο της προετοιμασίας για αντίδραση εν όψει των επόμενων προκλήσεων της Τουρκίας, η ΚΔ θα πρέπει να εργαστεί έτσι ώστε να δημιουργηθούν συνθήκες στην ΕΕ για επιβολή κυρώσεων κατά της Τουρκίας.
. Παράλληλα θα πρέπει να διερευνηθούν οι δυνατότητες που υπάρχουν για περιορισμό της προ-ενταξιακής βοήθειας που λαμβάνει η Τουρκία
·Εκστρατεία ενημέρωσης της Τουρκοκυπριακής κοινότητας για τα οφέλη που παρουσιάζει το ενεργειακό πρόγραμμα της ΚΔ και τα μειονεκτήματα που παρουσιάζουν οι σχεδιασμοί της Τουρκίας
·Ενδυνάμωση περιφερειακών συνεργασιών σε όλα τα επίπεδα με στόχο την ανάσχεση των τουρκικών σχεδιασμών
ΙΙΙ. ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ
Η Τουρκία θα συνεχίσει και θα εντείνει τις παράνομες δραστηριότητες της στην ΑΟΖ της ΚΔ. Πρέπει να υπάρχει ένα σχέδιο κλιμάκωσης των αντιδράσεων της ΚΔ. Ο σχεδιασμός της ΚΔ θα πρέπει να είναι πιο μπροστά και από τους σχεδιασμούς της Τουρκίας. Οι παράνομες δραστηριότητες της Τουρκίας στην ΑΟΖ της ΚΔ έχουν στόχο τον πειθαναγκασμό της Λευκωσίας να ευθυγραμμιστεί με τους στόχους της Άγκυρας, δηλαδή να αποδεχθεί το χειρισμό του ενεργειακού της προγράμματος σε ένα δικοινοτικό πλαίσιο με την Τουρκία ως αναπόσπαστο μέρος των ενεργειακών σχεδιασμών και αποφάσεων.
Πέρα από την έκδοση παράνομων NAVTEX και τη συνέχιση των παράνομων σεισμογραφικών ερευνών, η Τουρκία σχεδιάζει επιπρόσθετες δράσεις και ενέργειες στην ΑΟΖ της ΚΔ. Η αγορά ή κατασκευή πλατφόρμας είναι στους άμεσους στόχους της Τουρκίας.
Όπως επίσης θα πρέπει να συνυπολογιστεί και η πιθανότητα πρόκλησης ενός θερμού επεισοδίου στις θαλάσσιες ζώνες ή στο χερσαίο χώρο της ΚΔ.
Η ΚΔ οφείλει να σχεδιάσει την αντίδρασή της έναντι των πιθανών τουρκικών ενεργειών και προκλήσεων με στόχο:
·την αποφυγή οποιωνδήποτε ενεργειών ή/και αποφάσεων οι οποίες θα εξυπηρετούν τους τουρκικούς σχεδιασμούς
·την πρόβλεψη και την ακαριαία αντιμετώπιση των μελλοντικών ενεργειών της Τουρκίας όταν αυτές εκδηλωθούν
·την εξουδετέρωση των συνεπειών των μελλοντικών ενεργειών της Τουρκίας σε διπλωματικό και γεωπολιτικό επίπεδο
·την συστηματική επαφή με τα κράτη της περιοχής και τρίτα κράτη, τα οποία πρέπει να ενημερώνονται συστηματικά για τις προσεχείς ενέργειες της Τουρκίας, με στόχο να υπάρχει συντονισμός για τις αντιδράσεις που πρέπει να γίνουν
·τη δημιουργία γεωπολιτικών τετελεσμένων, τα οποία δε θα μπορεί να ανατρέψει η Τουρκία, όπως είναι οι στρατιωτικές συνεργασίες, η υπογραφή συμφωνιών, η ανάπτυξη συνεργασιών και η ενδυνάμωση των δεσμών των λαών της περιοχής
ΙV. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΚΛΗΣΕΩΝ ΣΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
Η απόφαση του Προέδρου Αναστασιάδη να παγώσει τη συμμετοχή της ελληνοκυπριακής κοινότητας στη διαδικασία των συνομιλιών στο Κυπριακό ήταν ορθή, πλην όμως μια μεμονωμένη απόφαση, η οποία δεν είναι από μόνη της ικανή να αντιμετωπίσει τους σχεδιασμούς της Άγκυρας. Υπάρχουν πιέσεις για επανέναρξη των συνομιλιών και για συζήτηση του ενεργειακού προγράμματος της Κύπρου στο τραπέζι των συνομιλιών. Οι συνομιλίες μπορούν να επαναρχίσουν εφόσον τηρηθούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις:
·τερματισμός της NAVTEX και δήλωση από τη Τουρκία ότι δε θα ανανεωθεί
·τερματισμός όλων των παράνομων σεισμικών ερευνών στις θαλάσσιες ζώνες της ΚΔ και δέσμευση από την Τουρκία ότι δε θα προχωρήσει σε ανάλογες έρευνες στο μέλλον
·ανάδειξη σημείων σύγκλισης από τις δύο κοινότητες στα υπό διαπραγμάτευση κεφάλαια, τα οποία θα δώσουν προοπτική συμφωνίας
Η διακοπή των συνομιλιών έχει δημιουργήσει ένα αρνητικό κλίμα το οποίο πρέπει να αναστραφεί. Ο καλύτερος τρόπος να γίνει αυτό είναι, εφόσον τερματιστεί η NAVTEX και δοθούν οι απαραίτητες διαβεβαιώσεις από την Τουρκία, να αρχίσει μια προπαρασκευαστική διαδικασία από τις διαπραγματευτικές ομάδες των δύο κοινοτήτων με στόχο τη δημιουργία σημείων σύγκλισης. Οι παράνομες τουρκικές δραστηριότητες στις θαλάσσιες ζώνες της ΚΔ έχουν αναδείξει για μια ακόμα φορά το ρόλο της Τουρκίας στο Κυπριακό, ο οποίος πρέπει να αντιμετωπιστεί με πιο αποτελεσματικό τρόπο από την ΚΔ.
Γενικά η ΚΔ πρέπει να προσέξει τα ακόλουθα:
·ο ΓΓ των Ηνωμένων Εθνών και ο Ειδικός Σύμβουλος του ΓΓ δεν έχουν ούτε εξουσιοδότηση ούτε αρμοδιότητα να αναλαμβάνουν οποιεσδήποτε πρωτοβουλίες που να αφορούν το ενεργειακό πρόγραμμα της ΚΔ. Δεν πρέπει να επιτραπεί στο μέλλον οποιαδήποτε απόπειρα ανάμειξής τους, η οποία θα είναι ζημιογόνα για την εξέλιξη των συνομιλιών. Στο ζήτημα αυτό η Λευκωσία πρέπει να δράσει προληπτικά και να είναι αυστηρή και απόλυτη
·υπάρχει ασάφεια όσον αφορά τα λεγόμενα σημεία σύγκλισης. Πρέπει να ξεκαθαρίσουν ποια ζητήματα θεωρούνται «συμφωνημένα» και ποια θεωρούνται «μη συμφωνημένα» πριν αρχίσει ένας νέος γύρος συνομιλιών
·υπάρχουν σοβαρές αποκλίσεις όσον αφορά την ερμηνεία των προνοιών της Συμφωνίας Αναστασιάδη-Έρογλου, οι οποίες έχουν προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στις διαπραγματεύσεις
·μέχρι στιγμής έγινε διαπραγμάτευση σε ζητήματα που ενδιαφέρουν κυρίως την τουρκοκυπριακή κοινότητα. Κυρίως συζητήθηκε το ζήτημα της διακυβέρνησης
·τα ζητήματα που αφορούν την Τουρκία και τα οποία εκπηγάζουν από την παράνομη εισβολή και συνεχιζόμενη στρατιωτική κατοχή (π.χ. έποικοι, ασφάλεια, εγγυήσεις εφαρμογής της συμφωνίας, επιστροφή προσφύγων, κ.ά.) δεν έχουν συζητηθεί
·έχει εμπεδωθεί σε μεγάλο βαθμό η εντύπωση ότι η Τουρκία είναι ένα ενδιαφερόμενο τρίτο κράτος στο Κυπριακό, το οποίο θα συμβάλει στην εξεύρεση λύσης, με αποτέλεσμα να περιορίζονται στο ελάχιστο οι ευθύνες της Άγκυρας
·δεν πρέπει να γίνει καμία συζήτηση για ζητήματα που αφορούν το ενεργειακό πρόγραμμα της ΚΔ ή τον τρόπο αξιοποίησης των κοιτασμάτων ή των εσόδων πριν από την επίτευξη συνολικής συμφωνίας. Πρέπει να αποφευχθούν δηλώσεις ή έκφραση πρόθεσης για συζήτηση των ζητημάτων αυτών στο πλαίσιο των διακοινοτικών διαπραγματεύσεων
·δηλώσεις που γίνονται σχετικά με την αξιοποίηση του φυσικού αερίου ως «κίνητρο για την Τουρκία» είναι επιπόλαιες για μια σειρά από λόγους:
–το μόνο επιβεβαιωμένο κοίτασμα φυσικού αερίου τη στιγμή αυτή είναι το κοίτασμα Αφροδίτη. Για το κοίτασμα αυτό γίνονται διαπραγματεύσεις για πώλησή του στην Αίγυπτο ή/και στην Ιορδανία, όπως και μεταφορά μέρους αυτού στη Κύπρο για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Τη στιγμή αυτή δεν υπάρχει άλλο επιβεβαιωμένο κοίτασμα φυσικού αερίου για να αποτελέσει «κίνητρο για την Τουρκία»
–σε περίπτωση που ανακαλυφθεί άλλο κοίτασμα φυσικού αερίου, αυτό θα πρέπει πρώτα να επιβεβαιωθεί και στη συνέχεια να γίνει σχεδιασμός ανάπτυξης και εμπορικής εκμετάλλευσής του. Ο σχεδιασμός που θα γίνει δεν μπορεί να βασιστεί σε μια νεφελώδη προσδοκία ότι θα είναι κίνητρο για μια τρίτη χώρα. Ο σχεδιασμός της εταιρίας που θα ανακαλύψει το κοίτασμα, καθώς και το εμπορικό συμφέρον της ΚΔ ενδέχεται να καθιστούν την επιλογή εξαγωγής προς την Τουρκία ασύμφορη ή υποδεέστερη σε σχέση με άλλες εμπορικές επιλογές
–υπάρχει πιθανότητα η ΕΝΙ να μην εντοπίσει κοίτασμα φυσικού αερίου στην περιοχή Αμαθούσα. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο μπορεί να οδηγήσει σε πάγωμα ή/και σε τερματισμό του ερευνητικού προγράμματος της ΕΝΙ στις θαλάσσιες ζώνες της ΚΔ. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο είναι αρκετά μεγάλο (γύρω στο 70-75%)
–η βιομηχανία του φυσικού αερίου είναι δυναμική. Οι σχεδιασμοί των εν δυνάμει αγοραστών και προμηθευτών φυσικού αερίου δεν μπορούν να προβλεφθούν με ασφάλεια.
Η δήλωση του Προέδρου Αναστασιάδη για συζήτηση του φυσικού αερίου στο τραπέζι των συνομιλιών και η διασύνδεσή του με το εδαφικό ήταν αχρείαστη και εν πολλοίς άστοχη. Εκτός από το επιβεβαιωμένο κοίτασμα Αφροδίτη δεν υπάρχει κάποιο άλλο κοίτασμα φυσικού αερίου προς συζήτηση. Από τη στιγμή που αυτό προορίζεται για πώληση σε περιφερειακές αγορές, πώς θα μπορέσει να συζητηθεί στο τραπέζι των συνομιλιών για το Κυπριακό; Θα παγώσουν οι διαπραγματεύσεις με τους πιθανούς αγοραστές για να συζητηθεί το φυσικό αέριο στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό; Η δήλωση Αναστασιάδη έχει δημιουργήσει προσδοκίες σε τρίτους οι οποίοι θεωρούν ότι υπάρχει διάθεση συζήτησης του ενεργειακού προγράμματος της Κύπρου στο τραπέζι των διακοινοτικών συνομιλιών. Αυτές οι συζητήσεις πρέπει να τερματιστούν. Ταυτόχρονα, η δήλωση Αναστασιάδη δεν έχει φέρει κάποιο θετικό αποτέλεσμα για την ΚΔ, αλλά έχει προκαλέσει ρήξη στο εσωτερικό μέτωπο. Το ζήτημα του φυσικού αερίου και οι συνομιλίες στο Κυπριακό πρέπει να παραμείνουν ανεξάρτητα το ένα από το άλλο και να αντιμετωπιστούν με ομοθυμία από το πολιτικό προσωπικό της χώρας.
V. ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ
Η ΚΔ οφείλει να εκμεταλλευτεί τα δεδομένα που ευνοούν τα συμφέροντά της και να δράσει με γρήγορα αντανακλαστικά με στόχο τη δημιουργία νέων ευνοϊκών συνθηκών. Η ΚΔ πρέπει να επιδιώξει:
·την επίτευξη μιας ευνοϊκής εμπορικής συμφωνίας για ανάπτυξη και εμπορική αξιοποίηση του κοιτάσματος Αφροδίτη. Η προοπτική εξαγωγής φυσικού αερίου προς την Αίγυπτο (ή/και την Ιορδανία) παρουσιάζεται ως μια ιστορική ευκαιρία με σημαντικές θετικές προεκτάσεις στο οικονομικό, εμπορικό και γεωπολιτικό πεδίο
·την ενδυνάμωση της θέσης της στους ενεργειακούς σχεδιασμούς στην Ανατολική Μεσόγειο. Η προοπτική κατασκευής αγωγού από το κοίτασμα Αφροδίτη προς την Αίγυπτο μπορεί να αξιοποιηθεί υπό προϋποθέσεις και για την εξαγωγή ισραηλινού φυσικού αερίου
·την αναγνώριση από την ΕΕ και σημαντικών κρατών στο σύστημα διεθνών σχέσεων του ρόλου που μπορεί να διαδραματίσει η Κύπρος στην ενεργειακή ασφάλεια της Ανατολικής Μεσογείου
·την ενίσχυση των διμερών και τριμερών συνεργασιών στην Ανατολική Μεσόγειο με τρόπο που να ευνοεί τα συμφέροντα των κρατών στην περιοχή και να δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον, το οποίο να υποστηρίζεται από την ΕΕ, τις ΗΠΑ και τη Ρωσία
·τη διατήρηση και προβολή του σταθερού και προβλέψιμου επενδυτικού περιβάλλοντος στην Κύπρο, με στόχο την προσέλκυση νέων επενδυτών που ασχολούνται με τον εντοπισμό και την ανάπτυξη κοιτασμάτων φυσικού αερίου και πετρελαίου στην Ανατολική Μεσόγειο
·την κατάθεση συντεταγμένων για τα όρια της ΑΟΖ της ΚΔ στα Ηνωμένα Έθνη στο πλαίσιο της Συνθήκης για το Δίκαιο της Θάλασσας και του εθιμικού δικαίου για τις θαλάσσιες ζώνες, το οποίο αναγνωρίζεται από όλα τα κράτη της Ανατολικής Μεσογείου εκτός από την Τουρκία
·την έμπρακτη επίδειξη των κυριαρχικών της δικαιωμάτων με τη δημιουργία των αναγκαίων προϋποθέσεων και μέσων στις θαλάσσιες ζώνες της Κύπρου για:
–επίδειξη σημαίας στις θαλάσσιες ζώνες της Κύπρου,
–ενεργή συμμετοχή σε επιχειρήσεις και ασκήσεις έρευνας και διάσωσης,
–στρατιωτική επιτήρηση και αποτροπή ξένης παρουσίας
–διεξαγωγή ή/και αδειοδότηση επιστημονικής ή αρχαιολογικής
Έρευνας Η απόκτηση των αναγκαίων εναερίων και πλωτών μέσων με την απαιτούμενη αποτρεπτική ισχύ αποτελούν απαραίτητο στοιχείο για την επιβολή και εφαρμογή, εκ μέρους της ΚΔ, της εγχώριας και διεθνούς νομοθεσία, της επίδειξης των κυριαρχικών της δικαιωμάτων και της δημιουργίας αξιοπιστίας. Το μέτρο αυτό θα πρέπει να πραγματοποιηθεί στα πλαίσια μιας Εθνικής Στρατηγικής Ασφάλειας. Μεμονωμένες ενέργειες ή σπασμωδικές ενέργειες πρέπει να αποφεύγονται. Πρέπει να αξιοποιηθούν όλες οι δυνατότητες για αμυντικές συνεργασίες και αγορά εξοπλισμού από κράτη όπως τη Ρωσία, τη Γαλλία και το Ισραήλ. – ΠΗΓΗ
*Την ευθύνη για το κείμενο αυτό έχουν οι Πέτρος Σαββίδης, Άννα Κουκκίδης-Προκοπίου, Νικόλας Ιωαννίδης και Γιώργος Κέντας για την Ομάδα Γεωπολιτικής του Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας.
Κάντε Like στη σελίδα μας στο facebook και ακολουθείστε μας στο Twitter